KAMU MALİYESİ DERS NOTLARİ

KAMU MALİYESİ
 Liberalizmin öncüleri fizyokratlardır.
 Transfer harcamalarının unsurları: Faiz ödemeleri,
Fon ödemeleri, Kamulaştırma, Borç ödemeleri
 Belediye sınırları dışına taşan hizmetlerin yerine
Getirilmesi amacıyla kurulan idarelere il özel
İdareleri denir.
 İki ekonomik birimin üretim veya tüketim
Faaliyetinden, üçüncü kişilerin fiyat mekanizması
dışında fayda veya zarar görmesine Dışsallık denir.
 Devletin ekonomik istikrar görevi kapsamına
girenler: Tam istihdamı sağlama, Ekonomik
büyümeyi sağlama, gelir dağılımını sağlama, cari
işlemler dengesini sağlama
 Devletin dışsallıklara müdahale yöntemleri:
Sübvansiyon, vergileme, miktar kısıtlaması, mülkiyet
haklarını düzenleme
 Temsili demokrasinin özellikleri: Bireylerin fayda
maksimizasyonu için, siyasi partilerin ise oy
maksimizasyonu için çalışmaları
Siyasi partilerin temel güdülerinin, iktidara
gelebilmek için veya iktidarda iken tekrar
seçilebilmek olması
Siyasi partilerin ve seçilmiş temsilcilerin ideal toplum
amaçlarına göre değil, kendi amaçlarına göre
davranmaları
Seçmenlerin belli bir dönemde kendilerine en yüksek
faydayı sağlayacak olan partiye oy vermeleri
 Dar anlamda kamu harcaması kavramının
kapsamına girenler: Merkezi devlet örgütünün
harcamaları, yerel yönetimlerin harcamaları
 Geniş anlamda kamu harcaması kavramının
kapsamına girenler Merkezi devlet örgütünün
harcamaları, Yerel yönetimlerin harcamaları, Sosyal
güvenlik kuruluşunun harcamaları, Kamu iktisadi
kuruluşlarının harcamaları
 Vergi harcaması olanlar: Vergi istisnası, vergi
muafiyeti, yatırım indirimi, vergi indirimi
 Kamu harcamalarında bir artışa neden olanlar:
Devlet sınırlarının genişlemesi, Savunma
harcamalarının artması, devletin yeni teknolojiler
satın alması, Ülke nüfusunun artması
 Kaynakların tam kullanılmaması, fiyatların marjinal
sosyal değerleri yansıtmaması, fiyatların devlet
tarafından belirlenmesi, dışsallıkların ortaya çıkması
durumlarında gölge fiyatlar kullanılır.
 Gelişmekte olan ülkelerde, fayda-maliyet analizinin
kamu yatırım kararlarına ilişkin sorunların tümünü
çözememesinin nedenleri: Analizin yapısal
güçlükleri, veri eksikliği,ekonomik ve toplumsal
yapısının istikrarsızlığı, kamu yatırımları konusunda
son kararın siyasilere ait olması
 Tek bir malın arz ve talebini kullanarak, denge
üretim ve denge fiyat düzeyini belirlemek amacıyla
kullanılan analiz türü kısmi denge analizidir.
 Ülkelerin ekonomik kalkınma süreçlerini kamu
harcamaları ile ilişkilendirmeye çalışan kalkınma
modellerinin öncüsü Musgrave 'dir.
 Wagner'e göre kamusal faaliyetlerin artış nedenleri:
İç ve dış güvenlik hizmetlerinin artması, ilerleyen
teknoloji nedeniyle devlet faaliyetlerinin maliyetinin
artması, devletin piyasaya girerek doğrudan doğruya
mal ve hizmet üretmesi, devletin topluma daha
nitelikli hizmet sunmak istemesi
 Kamu harcamalarındaki artışıkısa dönemdeki
dalgalanma ve değişikliklerle açıklamaya çalışan
yaklaşım Peacock ve Wiseman tarafından yapılmış
Sıçrama tezi yaklaşımıdır.
 Genel hizmetleri yürüten kuruluşlar: TBMM,
Başbakanlık, Cumhurbaşkanlığı, Dışişleri bakanlığı
 Türkiye'de program bütçe hizmetleri 1973 yılında
uygulamaya konulmuştur.
 Döner sermayelerin özellikleri: Genel mali yönetimin
dışında tutulmaları, Kendilerine ait bir yönetim
şekline sahip olmaları, Ürettikleri mal ve hizmetleri
kar amacıyla satmaları, Genel bütçeye belli oranda
pay aktarmaları
 Oylama, bireylerin tercihlerini siyasi karar alma
mekanizmasına aktarma yoludur.
Mali rant ve mali sömürü , iktidar kuralı(ödeme
gücüne göre) uygulamasının bir sonucudur.
 Çoğunluk oylama modelinde, kamu mallarının
üretim düzeyini belirleyici durumunda olan kitle
Medyan seçmendir.
 Kendisine verilen görevleri soru sormadan ve
kurallara uygun biçimde yerine getiren bürokrata
(Max Weber'in tanımladığı) Rasyonel bürokrat
denir.
Mal ve hizmet üretmek amacıyla kamu kaynaklarını
kullanmak suretiyle işletmecilik faaliyeti yapan devlet
kuruluşlarına kamu iktisadi teşebbüsleri denir.
 Bir sulama projesinin doğrudan maddi faydası tarım
üretiminde ortaya çıkan artıştır.
 Benzer zevk ve tercihlere sahip bireylerin
oluşturduğu gruplara Çıkar grupları denir.
 Seçmen sayısının ve karar verilecek konuların çok
olduğu durumlarda temsili demokrasiye başvurulur.
 Kamu harcamalarının gerçek artış nedenleri:
Savunma harcamalarındaki artış, Teknolojik
gelişmeler, devlet anlayışındaki değişmeler, nüfus
artışı
 Yarı kamusal bir malın kullanımı için daha fazla
bireye izin verilmesi nedeniyle, o malı daha önce
kullanan bireylerin elde ettikleri faydanın
azalmasına sıkışıklık maliyeti denir.
 Temel düşünce sistemini toplumların zenginliği
üzerine kuran Merkantilist akıma göre:
Toplumların zenginliği, sahip oldukları altın ve
gümüşler ile ölçülmelidir.
Devlet, gerektiğinde ekonomiye müdahale etmeli ve
bazı önlemler almalıdır.
Toplumların zenginleşmesi için mutlaka dış ticaret
yapılmalıdır.
Milli ekonomilerin gelişimi için borçlanmaya
başvurulmamalıdır.
 Devlet düzeninin sürdürülmesini, korunmasını ve
devletin yönetimini sağlayan hizmetlere genel
hizmetler denir.
 Baskı grupları: İşçi sendikaları, işveren sendikaları,
basın organları, çevreci gruplar
 Dışsallık türleri: Üreticiden üreticiye, üreticiden
tüketiciye, tüketiciden tüketiciye, tüketiciden
üreticiye yayılan dışsallık
 Atama ile görev almış olan devlet idare örgütünün
tümüne bürokrasi denir.
 Kısa dönemde doğrudan üretimi arttırıcı etkisi
olmayabilen ve faydası bir dönemle sınırlı
sayılabilecek harcamalara cari harcamalar denir.
 İdari-fonksiyonel ayrıma göre, Türkiye'de konsolide
bütçe harcamaları içinde en büyük paya sahip
harcama kalemi genel hizmetlerdir.(%28,1)
 Devletin piyasa ekonomisine totaliter olmayan
düzenleyici müdahalelerde bulunduğu ekonomik
sisteme Karma ekonomik sistem denir.
 Televizyon, buzdolabı gibi malların üretimini
tüketicilerin talebi belirler.
 Özel ekonomide kaynak ve gelir dağılımını fiyat öğesi
düzenler.
 Bütçe sürecini başlatan "bütçe çağrısı" Maliye
Bakanlığı tarafından hazırlanır.
 Bütçenin işlevleri: Hukuki, Mali, Ekonomik, Siyasi
 Toplumun üretim imkanları eğrisinin orijine göre
içbükey olması, özel ve kamusal malların üretiminde
kıt kaynaklar ile ilgili olarak aynı etkinlikte ikame
edilemeyeceğini gösterir.
 Ekonominin durgunluk dönemlerinde gerçek
harcamaların ortaya çıkan ilk etkisi az gelirlilerin
gelirinin artmasıdır.
 Kamu harcamalarının artışının üst sınırı milli
gelirdir.
 İktisadi faaliyet sonucu artma imkanı olan üretim
faktörü sermaye stokudur.
 Belirli bir dönem için harcamaların yapılmasına ve
gelirlerin toplanmasına izin veren hukuki belgeye
bütçe denir.
 Türkiye'de kamu gelir ve giderlerinin yer
bakımından denkleştirilmesi işlemini T.C.Merkez
Bankasının bulunmadığı yörelerde T.C.Ziraat
Bankası yerine getirir.
 Herhangi bir vergi gelirinin belirli bir harcamaya
tahsis edilememesine Ademi tahsis yöntemi
(gelirlerin genelliği ilkesi) denir.
 Arz ve talep fonksiyonları içinde fiyatlandırılabilecek
dışsallıklara piyasa dışsallığı denir.
 Piyasada yer almayan birçok kamu projesi çıktısının,
parasal olarak değerlendirilmesi gerektiğinde
marjinal maliyet kullanılır.
 T.C.Emekli Sandığı, Sosyal Sigortalar Kurumu,
Ziraat Odaları ve Bağ kurun topladığı gelirler
parafiscal (vergi benzeri yani hemen hemen
vergicilik) gelirler içinde yer alır.
 Adam Smith'in vergileme ilkeleri: Adalet ilkesi,
Kesinlik ilkesi, Uygunluk ilkesi, İktisadilik ilkesi
 Kendi adına ve hesabına ödediği vergiyi yansıma
yoluyla başkalarına devreden kişiye aracı mükellef
denir.
Mali nitelikte rasyonel bir vergilemeyi
gerçekleştirmenin şartları:
Verginin yükünün adil dağıtılması
Vergilerin tarh ve tahsil giderlerinin minimum
olması
Verginin tarafsız olması
Verginin piyasada etkinliği bozmaması
Verginin yatırım ve tasarruf kararlarını olumsuz
yönde etkilememesi.
 Vergiyi harçtan ayıran temel özellik karşılıksız
olmasıdır.
Montesquieu'nun "Vergi herkesin malının
tamamının korunması için verdiği bir hissedir."
görüşü vergiyi sigorta primi olarak kabul eden
görüştür.
 Vergilerle karşılanan kamu harcamalarının milli
gelirin %25'ini aşamayacağını ileri süren iktisatçı
Colin Clark'tır.
 Kamu harcamalarının genel hizmetler, ekonomik
hizmetler ve sosyal hizmetler olarak sınıflandırılması
işlevsel sınıflandırmayı oluşturmaktadır.