30 Nisan 2007 Pazartesi

İktisat Ders Notları

İKTİSADA GİRİŞ
 Fayda sağladığında yok olup, biten mallara
dayanıksız mallar denir.
 Bir kararı uygularken vazgeçilen bir başka karara
fırsat maliyeti denir.
 p0=10, p1=15, q0=1, q1=0.5kg ise talebin fiyat
esnekliği -1 dir. (0.5-1)/1 bölü (15-10)/10
 Asgari ücret taban fiyatı uygulamasına bir
örnektir.Oligopol piyasasında üretici firmalar
arasında karşılıklı bağımlılık gözlenir.
 Ölçülebilen ve günlük yaşamda karşılaşılan faiz
oranı nominal faiz oranıdır.
 Dışsallıkların özellikleri: Hem üreticiler hem de
tüketiciler tarafından meydana getirilebilmeleri
Pozitif veya negatif olabilmeleri
Kamusal malların dışsallıkların özel bir türü olması
Ekonomik yapı içerisinde dışsallıkların taraflarını
belirlemenin mümkün olması
Makro iktisadın ilgi alanı: İşsizlik oranı, Enflasyon
oranı, Üretim artış oranı
 Yatırım harcamaları: Firmaların ve devletin yeni
bina yaptırmak için yaptıkları harcamalar
Firmaların ve devletin yeni teçhizat ve tesisat alımı
için yaptıkları harcamalar
Bireylerin yeni ev yaptırmak için yaptıkları
harcamalar
Stoklardaki artışlar
 Bir grup mal ve hizmetin 2000 yılı fiyatları ile ifade
edilen değeri 100 YTL, 2004 yılı fiyatları ile ifade
edilen değeri 140 YTL ise, bu mal ve hizmet
grubunun fiyatları2000-2004 döneminde yüzde 40
oranında artmıştır.
 Ortalama tüketim eğilimi ile ortalama tasarruf
eğiliminin toplamı 1 dir. Y=C+S
APC+APS=TÜKETİM/GELİR +
TASARRUFLAR/GELİR=C/Y +S/Y =1
 C=Tüketim=90, Y=Gelir=100 ise Ortalama tüketim
eğilimi=90/100=0.90



 Kamu harcamaları çarpanının 3, vergi harcamaları
çarpanının -2 olduğu bir ekonomide, kamu
harcamalarının 250 bin YTL ve vergilerin 300 bin
YTL arttırılması durumunda milli gelirde 600 bin
YTL azalır. -2 çarpı300 =-600.
 Bir ekonomide MPC=marjinal tüketim eğilimi 0.80
ve MPI=marjinal ithal eğilimi değeri 0.05 ise
harcama ve vergi çarpanı değerleri harcama çarpanı
4, vergi çarpanı-3 tür. vergi çarpanı=-(0.80-0.05)
*4=-3, harcama çarpanı=1/(0.2+0.05)=4
 TC Merkez Bankası tarafından yapılan en likit para
arzıtanımıM2=M1+Ticari bankalardaki vadeli
mevduatlar
 Paranın ihtiyat amacıyla talep edilmesinin nedeni
beklenmeyen harcamaların karşılanmasıdır.
 Toplam talep eğrisinin sola kaymasının nedeni para
arzının azalmasıdır.
 İthal edilen mallara konulan vergiye tarife denir.
 Belirli bir malın üretiminin diğer ülkelere göre daha
etkin olarak, yani daha düşük fırsat maliyeti ile
gerçekleştirilmesine karşılaştırmalı üstünlük denir.
 İşgücü arzı çalışabilir yaştaki nüfusun büyüklüğüne
bağlı olarak belirlenir.
 Hızlı nüfus artışı sonucu işçi başına düşen sermaye
miktarının azalması, sermaye sığlaşması olarak
adlandırılır.
 İki mal arasındaki çapraz talep esnekliği katsayısı
Pozitif bir değerse, bu iki malın birbirine göre
durumu ikame mallardır. Negatifse tamamlayıcı
mallardır.
 Tekel piyasasında yapılan tek satıcı olması varsayımı
tekelci firmanın endüstri konumuna gelmesi
sonucunu doğurur.
 Q0=1 kg, Q1=0.5 kg, P0=10, P1=15 ise talebin fiyat
esnekliği katsayısı-1 dir. Formül: [ (Q1-Q0)/Q0] /
[ (P1-P0)/P0]
 Portakal (kg/hafta): 3,6,10 Toplam fayda:
100,160,200 ise bir haftada tüketilen portakal miktarı
3 kg den 6 kg'a çıktığında marjinal fayda 20
birimdir. Formül: (160-100)/(6-3)

 Bir dilim pasta 10 YTL ve bir fincan kahve 2 YTL ise
bir dilim pastanın fırsat maliyeti 5 kahvedir. Formül:
10/2=5
 Tam rekabet piyasasının varsayımları: Piyasada çok
sayıda alıcı ve satıcı vardır. Her firma homojen bir
ürün üretir ve satar. Firmalar kolaylıkla piyasaya
girip çıkarlar. Alıcı ve satıcılar tam bilgiye
sahiptirler.
 Dışsallıkların özellikleri: Pozitif veya negatif
olabilmeleri. Hem üreticiler hem de tüketiciler
tarafından meydana getirilebilmeleri. Kamusal
malların, dışsallıkların özel bir türü olması.
Ekonomik yapı içerisinde dışsallıkların taraflarını
belirlemenin mümkün olması.
 Ölçülebilen ve günlük yaşamda karşılaşılan faiz
oranı Nominal faiz oranıdır.
 Bir malın satılmak istenen miktarı ile fiyatı arasında
doğru yönlü ilişkiye arz kanunu denir.
 Bir firmanın ürünlerinin satışından elde ettiği gelire
toplam gelir denir.
 Ek faktör birimlerinin kullanılması sonucu, firmanın
toplam gelirinde ortaya çıkan artışa marjinal ürün
geliri denir.
 Ödünç verilebilir fonlar: Tüketici kredileri, ticari
krediler, yatırım kredileri, devletin borçlanma talebi
 İlgili malın fiyatı100 TL'den 130 TL'ye çıktığında
arz edilen miktarı50 birimden 70 birime
çıkmaktadır. İlgili malın arz esneklik değeri 1,33
'tür. arz esneklik= arz miktarındaki % değişme/
malın fiyatındaki % değişme
 Tüketicilerin reel gelirleri arttıkça daha az miktarda
tüketmek isteyecekleri mallara Düşük mal denir.
 Ortalama ürün eğrisinin en yüksek değerde olduğu
noktada marjinal ürün ortalama ürüne eşittir.
 Oligopolde, "Ürün fiyatını yükseltirsem rakip
firmalar fiyat yükseltmezler. Ürün fiyatını
düşürürsem rakip firmalar da hemen fiyat düşürür."
bekleyişi Dirsekli talep modeli teorisi ile
açıklanmaktadır.


Marjinal hasılat verimi faktör fiyatından küçük
olduğu sürece firma Faktör miktarını azaltır.
 Bir bireyin yaptığı bir faaliyetten, yapılan işle hiç
ilgisi olmayan başka bireylerin olumlu veya olumsuz
etkilenmelerine Dışsallık denir.
 Devletin toplam talebi arttırmak yerine, üretimi
arttırmaya dönük politikası Arz yönlü politikadır.
 Toplam harcamalar içerisinde değişkenliği en fazla
olan harcama türü Yatırım harcamalarıdır.
 Ekonominin tam istihdam GSMH düzeyinin altında
bir noktada ulaştığı denge noktasına Noksan
istihdam dengesidir.
 Devletin bütçesinde kamu harcamalarının kamu
gelirinden fazla olması durumuna Bütçe açığı denir.
 Paranın temel fonksiyonları: Hesap birimi olma,
Değişim aracı olma, Değer muhafaza aracı olma.
 Talep edilecek para miktarını belirleyen faktörler,
Nominal Gelir-Faiz Oranıdır.
 Fiyatlar artarken üretimin azaldığı duruma
Stagflasyon denir.
 Dış ticarete getirilen kısıtlamalar: Tarifeler, Kota,
Tarife dışı engeller, İhracat ambargosu
Mevcut kaynakların, yurtiçinde tüketilecek tarımsal
ürünler üretiminde kullanılması yerine, ihraç
edilebilecek ürünlerin imalatında kullanılması
durumuna İhraç ikamesi denir.
 İKTİSAT, bireyler ve toplumların sınırlı
kaynaklarını sınırsız ihtiyaçlarını karşılamak için
nasıl dağıttıklarının incelenmesidir.
 Ülkeler arasındaki farklı ekonomik yapı ve
kurumların organizasyonu ile çeşitli çıkar grupları
arasındaki ilişkileri inceleyen iktisat bölümüne
İKTİSADİSİSTEMLER adı verilir.
 İktisatçının belli bir ekonomik sorunla ilgili bütün
gerçekleri araştırıp toplama işlemine
BETİMLEYİCİİKTİSAT denir.
 İktisadın temel özellikleri: Malların üretimi,tüketimi
ve dağıtımıyla ilgili olması. Sosyal bir bilim olması.
Analitik olması. İnsan davranışlarının sadece iktisadi
yönünü seçip incelemesi

 Arz yasası, malın fiyatı ile arz edilen miktar
değişkenleri arasındaki ilişkiyi gösterir.
 Tüketicinin geliri arttığında talebi artan mallara
NORMAL MAL denir.
 Gelir arttıkça talebi düşen, gelir azaldıkça talebi
artan mala DÜŞÜK MAL denir.
 Tüketim mallarının üretiminde kullanılan mallara
sermaye malları(yarı mamul mallar, hammaddeler,
üretici malları) denir.
 Fiyat değişiminin yarattığı gelir ve ikame etkileri
"talep eğrisinin neden negatif eğime sahip olduğunu
" açıklamak için birlikte kullanılır.
 Genelden özele doğru yapılan bir araştırmada
izlenen yaklaşıma TÜMDENGELİM adı verilir.
 Cateris Paribus varsayımı" diğer koşulların sabit
olduğu"'nu ifade eder.
 Normal malın talebinin GELİR esnekliği POZİTİF
tir. Düşük malın talebinin GELİR esnekliği
NEGATİF tir. Birbiriyle ilişkisiz mallar arasında
ÇAPRAZ talep esnekliği sıfırdır. İkame mallar
arasındaki çapraz talep esnekliği pozitiftir.
Tamamlayıcı mallar arasındaki çapraz talep
esnekliği negatiftir.
 Esnekliği sonsuz olan talep eğrisi, y eksenine paralel
olan bir doğrudur.
 Piyasa döneminde (çok kısa dönem) üretim miktarı
sabittir.
 Uzun dönemde tüm girdilerin miktarı ve üretim
kapasitesi değiştirilebilir.
 Toplam sabit maliyetin üretim miktarına oranına
ortalama sabit maliyet denir. AFC=TFC/q
 Tam rekabet piyasasındaki bir firmanın ortalama
geliri sabittir ve fiyata eşittir. AR=P
 Tekel piyasasındaki bir firmanın marjinal geliri sıfır
olduğunda, tekelcinin sahip olduğu talep eğrisinin
esnekliği 1'e eşittir.
 Talebi esnek olan bir maldan elde edilen toplam
gelirin arttırabilmesi için malın fiyatının düşürülmesi
gerekir.


 İmalat faaliyeti sonucunda yaratılan faydaya Şekil
faydası denir.
 Üretimde kullanılan, ancak bu kullanım karşılığı
hiçbir parasal ödeme yapılmayan kaynakların
değerine ÖRTÜK MALİYET denir.
 Bir malın üretilen her birimi için sabit bir vergi
alınması firmanın sabit maliyetlerini etkilemez.
 Tekelci, marjinal maliyetin marjinal gelire eşit
olduğu çıktı düzeyinde karını maksimize eder.
MC=MR
 Oligopolcü firmaların karlarını bir grup halinde
maksimize etmeleri durumunda ortaya çıkan
oligopol türüne TAM OLİGOPOL denir.
 İşgücünün marjinal ürün geliri= Marjinal gelir x
Marjinal fizik ürün. MRP=MPP X MR
 Bir bankaya yatırılan mevduat miktarı8 milyar TL
ve karşılık oranı0,25 ise yaratılan kaydi para
miktarı8 x 1/0,25=32 milyardır.
 Çok sayıda üreticinin farklılaştırılmış ürün ürettiği
piyasaya FARKLILAŞTIRILMIŞOLİGOPOL adı
verilir.
 Bir ekonomide GSMH 1000 TL, para arzı500 TL ise
gelir devir hızı2 dir. V=Y/M=1000/500=2
 Paralel para sisteminde altın ve gümüş para olarak
kullanılmıştır.
 Spekülatif para talebi faiz oranına bağlı olarak
değişir.
 John Maynard Keynes'e göre artan para talebinin
fiyatları yükseltmesi için paranın harcanması
gerekir.
Merkez bankasının görevleri: Banknot ihraç etmek.
Reeskont işlemleri yapmak. Devletin hazinedarlığını
yapmak. Bankalar arası işlemler yapmak. Ticaret
bankalarının para ihtiyatlarını muhafaza etmek.
Mali-ekonomik konularda devlete danışmanlık
yapmak.
Merkez bankaları; altın külçe miktarı, ülkedeki
döviz miktarı, devlet hazinesine verilen kısa vadeli
avanslar karşılığında banknot emisyonunu
değiştirmez.

 Kaydi PARAYI TİCARİBANKACILIK SİSTEMİ
yaratır.
 İhtiyat amacıyla elde tutulmak istenen paranın
miktarı gelir düzeyine bağlıdır.
 Wicksell ve Aftalion, miktar teorisini gelir ve bu
gelirin harcanması açısından açıklayan
iktisatçılardır.
 Çeşitli ülkelerin milli gelirleri karşılaştırılırken
dikkate alınanlar: Nüfus farkları. Fiyat düzeyleri
farkı. Üretim maliyetlerindeki farklar. Üretilen mal
ve hizmet farklılıkları. Tabiat şartlarının farklılığı.
Piyasaya giren üretici miktarındaki farklar.
 Ekonominin genişlemesi, yatırımların tasarruftan
fazla olmasının bir sonucudur. Yatırım > tasarruf
 Topraklar arasındaki nitelik farklarından ya da
pazara uzaklık farkından doğan ranta fark bedeli
veya DİFERANSİYEL FARK denir.
 Paranın değerinin düşmesi: istihdamın artmasına,
borç verenlerin zarara uğramasına, sabit gelirlilerin
satın alma gücünün düşmesine, üreticilerin aşırı kar
elde etmelerine neden olur. Üretimin azalmasına
neden olmaz.
 Çeşitli ülkelerin milli gelirleri karşılaştırılırken
dikkate alınanlar: Nüfus farklılıkları, Fiyat düzeyleri
farkı, Üretim maliyetlerindeki farklar, Üretilen mal
ve hizmet farklılıkları
 Bir ekonomide talebin azalıp, yatırımların durması
sonucu ortaya çıkan işsizlik türüne konjonktürel
işsizlik denir.
 Sermaye stokuna yapılan net ilavelere NET
YATIRIM denir.
Milli gelirin üretim faktörleri sahiplerinin üretimden
aldıkları paylara göre dağılımına FONKSİYONEL
DAĞILIM denir.
 Gelir dağılımında eşitsizliğin nedenleri: Yetenek
farklılıkları, Eğitim ve öğrenim farklılıkları,
Mülkiyet ve miras hakkı, Çalışkanlıkta farklılık,
Telafi edici ücret farklılıkları, Risk üstlenme, Piyasa
üzerinde güç sahibi olma.
 Cari ücret düzeyinde çalışmak istemeyenlerin
oluşturduğu işsizlik türü GÖNÜLLÜ işsizliktir.
 Tüketim harcamalarını belirleyen en önemli unsur
gelir düzeyidir.
 Ekonomik büyümede rol oynayan arz etmenleri:
İşgücünün kalitesi ve miktarı, Teknolojik gelişme,
Sermaye stoku, Doğal kaynaklar
 Yatırımın marjinal etkenliği eğrisi, faiz oranı ile
yatırım miktarı arasındaki ilişkiyi gösterir.
Marjinal tasarruf eğilimi=1-marjinal tüketim eğilimi.
MPS=1-MPC
Marjinal tüketim eğilimi 0,8 olan bir ekonomide
vergi çarpanı-4 tür. -(k-1)=-(1/(1-0,8) -1)=-(1/0,2 - 1)
=-4
 Bir ekonomide marjinal tüketim eğilimi 0,7 ise
çarpan katsayısı3,3'tür. Çarpan = 1/(1-MPC)=1/(1-
0,7)=3,3
 Devletin ekonomik hayata müdahale etmediği bir
ekonomi modelinde, genel denge; toplam arz=toplam
talep eşitliğinde kurulur. SMH=SMG veya Bireylerin
yatırım talebi= toplam tasarruf. I=S
 Talebi esnek olan bir maldan elde edilen toplam
gelirin artırılabilmesi için malın fiyatının
düşürülmesi gerekir.
 İşlem amaçlı para talebi, gelir düzeyi ile doğru yönlü
olarak değişir.
.

27 Nisan 2007 Cuma

EKONOMİ DERS NOTLARI

EKONOMİ – DERS NOTLARI İKTİSAT KIT KAYNAKLARLA SONSUZ İHTİYACI KARŞILAYABİLMEK İÇİN MALLARI ÜRETİMİNİ VE DEĞİŞİMİNİ İNCELEYEN BİR BİLİM DALIDIR. İKTİSATIN TEMEL SORUNU TOPLAM ARZ= TOPLAM TALEP YAPMAKTIR. İKTİSAT • SOSYALDİR • ANALİTİKTİR ( ALTERNATİF ÇÖZÜM YOLLARI SUNAR) • MALLARIN HEM ÜRETİM HEM TÜKETİM HEMDE DAĞILIMIYLA İLGİLİDİR. BETİMLEYİCİ İKTİSAT: VERİLERİ TOPLAR EKONOMİK ANALİZ: TOPLANAN VERİLERLE İLKELER VE TEORİLER ÜRETİR. HİPOTEZ: İKİ DEĞİŞKENİN BİRBİRLERİ İLE İLİŞKİSİNİ KOŞULLU BİR ŞEKİLDE ORTAYA KOYAR. İKTİSAT POLİTİKASI: BELİRLİ EKONOMİK SORUNLARIN ÇÖZÜMÜNE YÖNELİK POLİTİKALAR OLUŞTURMAK. ÖRNEĞİN ENFLASYONU İNDİRMEK İÇİN SIKI PARA POLİTİKASI UYGULAMAK. YÖNTEMLER: 1. TÜMEVARIM: GERÇEKTEN TEORİYE, ÖZELDEN GENELE 2. TÜMDENGELİM: TEORİDEN GERÇEĞE GENELDEN ÖZELE İKTİSATIN BÖLÜMLERİ a. MİKROİKTİSAT: FİRMA KİŞİLER HANE HALKI PİYASA TALEP ARZ. b. MAKROİKTİSAT: GSMH, İŞSİZLİK, ENFLASYON EKONOMİK BİRİMLER: MİKRO EKONOMİ: HANE HALKI, FİRMALAR, DEVLET MAKRO EKONOMİ: HANE HALKI FİRMALAR DEVLET VE YABANCI DEVLETLERDİR. POZİTİF İKTİSAT: DEĞER YARGISI İÇERMEYEN DURUMU İNCELEYEN İKTİSATTIR. NORMATİF İKTİSAT: DEĞER YARGISI İÇEREN NE OLMASI GEREKTİĞİNİ SÖYLEYEN İKTİSATTIR. KITLIK TERCİH FAYDA ALTERNATİF MALİYET (FIRSAT MALİYET): BİRŞEYİ SEÇTİĞİNDE VAZGEÇMEK ZORUNDA KALDIĞIN DİĞER ŞEY ALTERNATİF MALİYETTİR. YANİ YARIN SİNEMAYA GİTMEK YERİNE DERS ÇALIŞMAYI TERCİH EDERSEK DERS ÇALIŞMANIN FIRSAT MALİYETİ SİNEMAYA GİTMEKTİR. ÜRETİM İMKÂNLARI EĞRİSİ: ÜRETİM İMKÂNLARI EĞRİSİNİN ORJİNE İÇ BÜKEY OLMASININ NEDENİ ARTAN FIRSAT MALİYETİN GÖSTERGESİDİR. ÜRETİM İMKÂNLARI EĞRİSİNİN DOĞRUSAL OLMASININ NEDENİ SABİT FIRSAT MALİYETTİR. İKTİSADİ SİSTEMLER: KAPİTALİST SİSTEM: NEYİN NE KADAR ÜRETİLECEĞİNİ BELİRLEYEN PİYASADIR.(ARZ/TALEP) KUMANDA SİSTEMLERİ: DEVLET BELİRLİYOR. KARMA EKONOMİ: ÖZEL SEKTÖR+DEVLET FAYDA: TOPLAM FAYDA MAKSİMUM İKEN MARJİNAL FAYDA SIFIRDIR. AZALAN MARJİNAL FAYDA YASASI: TÜKETİLEN MALIN SAĞLADIĞI FAYDANIN DOYUM NOKTASINDAN SONRA AZALMASIDIR. MARJİNAL FAYDA: HER MALIN TÜKETİMİNDEN ELDE EDİLEN O MALA MAHSUS FAYDADIR. TOPLAM FAYDA: MALIN TÜKETİLMESİNDEN ELDE EDİLEN TOPLAM FAYDADIR. ARZ VE TALEP TALEP: TALEP MİKTARI İLE FİYAT ARASINDA TERS YÖNLÜ BİR İLİŞKİ SÖZ KONUSUDUR. BUNA TALEP KANUNU DENİR. TALEP EĞRİSİ: BİR MALIN FİYATINDAKİ DEĞİŞİM SADECE O MALIN TALEBİNDE DEĞİŞİME NEDEN OLUR. TALEP DEĞİŞMESİ TALEP EĞRİSİNİN SAĞA YA DA SOLA KAYMASI ANLAMINA GELİR. TALEBİ ETKİLEYEN DİĞER FAKTÖRLER: • DİĞER MALLARIN FİYATLARI • İKAME MALLAR: BİR BİRİ YERİNE KULLANILABİLEN MALLARDIR. İKAME MALLARIN BİRİNİN FİYATI ARTARSA DİĞER MALIN TALEBİ ARTAR. • TAMAMLAYICI MALLAR: BİRİ OLMADAN DİĞERİ KULLANILAMAYAN MALLARDIR. TAMAMLAYICI MALLARDAN BİRİNİN FİYATI ARTARSA DİĞERİNİN TALEBİ DÜŞER. • GELİR • DÜŞÜK MALLAR: GELİR ARTTIĞINDA TALEBİ AZALAN MALLARDIR. • NORMAL MALLAR: GELİR ARTTIĞINDA TALEBİ ARTAN MALLARDIR. • ZEVK VE TERCİHLER • ALICILARIN SAYISI: ALICILARIN SAYISI ARTARSA TALEP ARTAR. • BEKLENTİLER: OLUMLU BEKLENTİLERDE TALEP ARTAR. YUKARUDAKİ YAZILI OLAN FAKTÖRLER TALEP EĞRİSİNİN KAYMASINA SEBEP OLUR. ARZ: ARZ MİKTARI İLE FİYAT ARASINDA DOĞRU ORANTI VARDIR. ARZ POZİTİF EĞİLİMLİDİR. O MALIN FİYATI SADECE ARZ MİKTARINI ETKİLER. ARZI ETKİLEYEN DİĞER FAKTÖRLER • GİRDİ FİYATLARINDAKİ DEĞİŞME • DİĞER MALLARIN FİYATLARI • BEKLENTİLER • SATICILARIN SAYISI • VERGİLER • SÜBVANSİYONLAR ESNEKLİK ESNEKLİK: TALEBİN FİYATA KARŞI DUYARLILIĞININ BİR ÖLÇÜSÜDÜR. FİYAT ESNEKLİĞİNİ BELİRLEYEN FAKTÖRLER: • İKAME EDİLEBİLİRLİK • BÜTÇEDEKİ PAYI • ZORUNLUMU LÜKSMÜ TARIMMI SANAYİ MALIMI OLDUĞU TALEBİN GELİR ESNEKLİĞİ TALEBİN GELİR DEĞİŞMESİNE VERDİĞİ TEPKİNİN ÖLÇÜLMESİDİR. BU TEPKİ NORMAL MALLARDA POZİTİFTİR. YANİ GELİR ARTARSA TALEPTE ARTMAKTADIR. BU DEĞERİN EKSİ OLMASI YANİ GELİRİN ARTMASI HALİNDE TALEP AZALIYORSA BU MALLAR HAKKINDA DÜŞÜK MALLAR DİYE SÖZ EDİLİR. ÇAPRAZ ESNEKLİK: BİR MALIN FİYATINDAKİ DEĞİŞMENİN BAŞKA BİR MALIN TÜKETİLMESİNDE NASIL BİR ETKİ YAPTIĞININ ÖLÇÜLMESİDİR. NOT: İKİ MAL ARASINDA ÇAPRAZ ESNEKLİK POZİTİF İSE İKAME MALLARDAN NEGATİF İSE TAMAMLAYICI MALLARDAN SÖZ EDİLİR. ARZ ESNEKLİĞİ: FİYATTAKİ DEĞİŞİKLİĞİN ARZ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ ÖLÇÜLMEKTEDİR. NOT: ARZ ÜRETİM DEMEKTİR. DEVLET KONTROLLERİ: TABAN FİYAT: DEVLETİN EMEK HİZMET VE MAL ARZ EDENLERİ KORUMAK İÇİN UYGULADIĞI FİYAT POLİTİKASIDIR. SONUÇLARI: • ARZ FAZLASI OLUR • İŞSİZLİK OLUŞUR. TAVAN FİYAT: DEVLETİN TÜKETİCİLERİ KORUMAK AMACI İLE UYGULADIĞI FİYAT POLİTİKALARIDIR. SONUÇLARI: • TALEP FAZLASI OLUŞUR • TAYINLAMA (DEVLETİN PİYASA MEKANİZMASINI ORTADAN KALDIRIP PAYLAŞIMI KENDİSİNİN YAPMASIDIR.) • KARNE UYGULAMASI • DÜŞÜK KALİTEYE YÖNELME • KARABORSA ÜRETİM KOTASI: ARZ EDİLEN MAL MİKTARINI SINIRLAMAKTIR. SONUÇLARI • FİYATLAR ARTAR. • MAL MİKTARI ARTAR • ÜRETİCİ GELİRİ ARTAR. • PİYASA DARALIR. İTHALAT KOTASI DEVLETİN YERLİ ÜRETİCİYİ KORUMAK İÇİN UYGULADIĞI MİKTAR POLİTİKASIDIR. SONUÇLARI • İTHALAT AZALIR • YERLİ ÜRETİM ARTAR • FİYATLAR ARTAR • TALEP AZALIR • ÜLKE VERGİ GELİRİ ELDE EDER. VERGİ UYGULAMALARI MADDİØSPESİFİK VERGİLER: ÖLÇÜ ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLERDİR. ØADVELOREN VERGİLER: PARASAL ÖLÇÜ ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLERDİR. NOT: ARZ ESNEKLİĞİ TALEP ESNEKLİĞİNDEN AZ OLUR İSE VERGİNİN ÇOĞUNU ÜRETİCİ ÖDER. TÜKETİCİ VE ÜRETİCİ RANTI TÜKETİCİ RANTI: TÜKETİCİNİN BİR MAL İÇİN ÖDEMEYE RAZI OLDUĞU RAKAM İLE GERÇEKTE ÖDEDİĞİ RAKAM ARASINDAKİ OLUMLU FARKTIR. ÜRETİCİ RANTI: ÜRETİCİNİN ÜRETTİĞİ MALI SATMAYA RAZI OLDUĞU FİYAT İLE GERÇEKTE SATTIĞI FİYAT ARASINDAKİ OLUMLU FARKTIR. ÜRETİM VE MALİYETLER ÜRETİM: İNSANLARIN İHTİYAÇLARINI DOĞRUDAN VEYA DOLAYLI OLARAK KARŞILAYACAK OLAN MAL VE HİZMETLERİN MEYDANA GETİRME ÇABASIDIR. FİRMA: ÜRETİMİ GERÇEKLEŞTİREN VE SATIŞ KONUSUNDA KARAR VEREN EKONOMİK BİRİMDİR. ÜRETİM, KISA DÖNEM VE UZUN DÖNEM OLARAK 2 TÜRLÜDÜR. KISA DÖNEMLİ ÜRETİMDE SADECE GİRDİLERDEN BİRİ DEĞİŞİR. UZUN SÜRELİ ÜRETİMDE GİRDİLERİN TAMAMI DEĞİŞİR. ÖNEMLİ NOTLAR: • KISA DÖNEMLİ ÜRETİMLERDE AZALAN VERİMLER YASASI GEÇERLİDİR. • UZUN DÖNEMLİ ÜRETİMLERDE ÖLÇEK EKONOMİLERİ VARDIR. • GİRDİ ARTIŞI=ÇIKTI ARTIŞI OLURSA ÖLÇEĞİN SABİT VERİMİ • GİRDİ ARTIŞI > ÇIKTI ARTIŞI OLURSA ÖLÇEĞİN ARTAN VERİMİ • GİRDİ ARTIŞI < ÇIKTI ARTIŞI OLURSA ÖLÇEĞİN AZALAN VERİMİ MALİYETLER AÇIK MALİYETLER: MUHASEBE HESAPLARINA GİREN MALİYETLERDİR. ÖRTÜLÜ MALİYETLER: MUHASEBE HESAPLARINA GİRMEZ FIRSAT MALİYETLERDİR. EKONOMİK KAR: TOPLAM HÂSILAT - KULLANILAN TÜM GİDERLERİN FIRSAT MALİYETİ MUHASEBE KARI: TOPLAM HÂSILAT-AÇIK MALİYET TAM REKABET PİYASASI PİYASA AŞAĞIDAKİ ŞEKİLDE 2 YE AYRILIR. 1. TAM REKABET PİYASASI 2. EKSİK REKABEK PİYASASI EKSİK REKABET PİYASASIDA 3 E AYRILIR • MONOPOL REKABET (TEKEL) • MONOPOLCÜ REKABET • OLİGOPOL REKABET 1. TAM REKABET PİYASASI: • EN BELİRGİN ÖZELLİĞİ FİYAT VERİDİR. • ÇOK SAYIDA ALICI VE SATICI VARDIR. • MALLAR HOMOJENDİR. • PİYASAYA GİRİŞ VE ÇIKIŞ SERBESTTİR. • ALICILAR VE SATICILAR PİYASA HAKKINDA TAM BİLGİYE SAHİPTİR. • TAM REKABETTE TALEP EĞRİSİ FİYATA, ORTALAMA HÂSILATA, MARJİNAL GELİRE EŞİTTİR. • TAM REKABET PİYASASINDA KISA DÖNEMLİ KAR MAKSİMİZASYONU MARJİNAL GELİR = MARJİNAL MALİYETTİR. • TAM REKABET PİYASASINDA KAYNAKLAR ETKİN OLARAK KULLANILIR. • TAM REKABET PİYASASINDA REKLÂMA GEREK YOKTUR. EKSİK REKABET PİYASALARI 2. TEKEL (MONOPOL): BİR PİYASADA TEK BİR FİRMANIN KARŞISINDA ÇOK SAYIDA ALICININ BULUNDUĞU DURUMDUR. VARSAYIMLARI • TEK BİR SATICI VARDIR. • YAKIN İKAMESİ OLMAYAN BİR MAL SATILMAKTADIR. • PİYASAYA GİRİŞTE ENGELLER VARDIR. YASAL TEKEL: DEVLET TEKEL OLMA HAKKINI YASAL OLARAK BİR KİŞİYE VEREBİLİR. DOĞAL TEKEL: PİYASANIN DOĞASI GEREĞİ TEK SATICININ OLMASI GEREKTİĞİ DURUMLAR DOĞAL TEKEL DİYE ADLANDIRILIR ÖRNEK: DEMİR YOLLARI GİBİ TEKELİN SEBEPLERİ: YASAL TEKEL DOĞAL TEKEL VE ÜRETİLEN MALIN HAMMADESİ TEK BİR KİŞİNİN ELİNDE İSE YİNE TEKEL ORTAYA ÇIKAR. TEKELCİ FİRMA PİYASADA FAALİYETTE BULUNAN TEK FİRMA OLDUĞU İÇİN TEKELCİNİN TALEP EĞRİSİ İLE PİYASA TALEP EĞRİSİ AYNIDIR. TEKEL HEM ÜRETİM MİKTARINI HEMDE FİYATI BELİRLEYEMEZ. FİYAT DÜŞTÜKÇE TALEP ARTAR AMA TOPLAM GELİRDE AZALMA OLUR. • TEKEL (MONOPOL) PİYASADA UZUN DÖNEMDE MAKSİMUM KAR YOKTUR. BUNUN SEBEBİ PİYASAYA GİRİŞ ENGELLİ OLMASIDIR. • FİYAT FARKLILAŞTIRILMASI YALNIZCA TEKEL PİYASALARDA SÖZKONUSUDUR. • KAYNAKLAR ETKİN OLARAK KULLANILMAZ. TEKELCİ (MONOPOLCÜ) REKABET: TEKEL PİYASA İLE TAM REKABET PİYASASI ARASINDA KALMAKLA BERABER TAM REKABET PİYASASINA DAHA YAKIN OLAN BİR PİYASADIR. MARKALARARASI REKABETİ AÇIKLAMAKTADIR. ÖZELLİKLERİ • BİRBİRİNDEN BAĞIMSIZ HAREKET EDEN ÇOK SAYIDA SATICI VE ALICI VARDIR. • ÜRÜNLER FARKLILAŞTIRILMIŞTIR. • PİYASAYA GİRİŞ NİSPETEN KOLAYDIR. • KAYNAKLAR ETKİN OLARAK KULLANILMAZ 3. OLİGOPOL PİYASALAR: BİRBİRİ İLE REKABET EDEN FİYATI VE MİKTARI ETKİLEYEBİLECEK AZ SAYIDA FİRMA VARDIR. BU FİRMALAR BİRBİRİNE BAĞIMLI OLUP BİRBİRİNİN PİYASA DAVRANIŞLARINA TEPKİ VERİRLER. ÖZELLİKLERİ • AZ SAYIDA SATICI VARDIR. • PİYASAYA GİRİŞTE ENGELLER VARDIR. (BU YÜZDEN UZUN DÖNEMDE MAKSİMUM KAR YOKTUR.) OLİGOPOL PİYASALAR 2 YE AYRILIR SAF OLİGOĞOL: FİRMALARIN ÜRÜNLERİ HOMOJENDİR. FARKLILAŞTIRILMIŞ OLİGOPOL: FİRMALARIN ÜRÜNLERİ HOMOJEN DEĞİLDİR. FİRMALAR FİYAT REKEBETİNDEN KAÇINMAK İÇİN KARTEL ADI VERİLEN GİZLİ ANLAŞMALAR YAPARLAR VEYA SADECE REKLÂM REKABETİNE GİRİŞİRLER. KAMUSAL MALLAR VE DIŞSALLIKLAR PİYASA BAŞARISIZLIĞI: GERÇEK HAYATTA DIŞSALLIKLARIN EKSİK REKABETİN VE KAMU MALLARININ BULUNMASINDAN DOLAYI PİYASANIN KENDİ KENDİNE BIRAKILDIĞINDA ETKİN ÇALIŞMADIĞI DURUMA PİYASA BAŞARISIZLIĞI ADI VERİLİR. DIŞSALLIK: BİR EKONOMİK BİRİMİN ÜRETİM VEYA TÜKETİM DÜŞÜNCESİNİN BAŞKA BİRİNİ OLUMLU VEYA OLUMSUZ ETKİLEMESİ DURUMUNDA DIŞSALLIKTAN SÖZ EDİLİR. KAMUSAL MAL: TÜKETİCİLER TARAFINDAN BİRLİKTE TÜKETİLEN MALLAR OLUP BİR KİŞİNİN TÜKETİMİ BAŞKA BİR KİŞİNİN TÜKETİMİNİ ETKİLEMEMEKTEDİR. DEVLET EKSİ DIŞSALLIK DURUMUNDA DÜZENLEYİCİ VERGİLER ARTI DIŞSALLIK DURUMUNDA SÜBVANSİYONLAR KULLANIR. SÜBVANSİYON TÜKETİCİNİN ÖDEDİĞİ FİYATI DÜŞÜRÜR. MALLAR SADECE KULANANA YARAR SAĞLIYORSA ÖZEL MALDIR. MAL VE HİZMET ÜRETİM VEYA TÜKETİMİNDEKİ BİR BİRİMLİK ARTIŞIN 3.KİŞİLERE EKLEDİĞİ MALİYETE MARJİNAL DIŞSAL MALİYET SAĞLADIĞI FAYDA İSE MARJİNAL DIŞSAL FAYDA ADI VERİLMEKTEDİR. MİKROİKTİSATTAN MAKROİKTİSATA GEÇİŞ EKONOMİNİN ÜÇ GÖSTERGESİ • İŞSİZLİK ORANI • ENFLASYON ORANI • BÜYÜME ORANI İSTİHDAM: ÇALIŞMA KARARINDA OLAN BİREYLERİN ÇALIŞTIRILMALARIDIR. İŞSİZLİK: CARİ ÜCRET HADDİNDE ÇALIŞMAK İSTEYİPTE İŞ BULAMAYANLARDIR. İŞSİZLİK TÜRLERİ • KONJONTÜREL İŞSİZLİK • ARIZI İŞSİZLİK • MEVSİMSEL İŞSİZLİK • TEKNOLOJİK EŞSİZLİK • YAPISAL İŞSİZLİK KONJONTÜR: EKONOMİDE KISA SÜRELİ DALGALANMALAR ENFLASYON: FİYATLAR GENEL DÜZEYİNİN SÜREKLİ ARTMASIDIR. KONJOKTÜRÜN DARALMA DÖNEMLERİNDE KONJOKTÜREL İŞSİZLİK, YER VE MESLEK DEĞİŞTİRME SIRASINDA ARIZİ İŞSİZLİK, MAKİNALARIN İNSAN GÜCÜNÜN YERİNİ ALMASI İLE TEKNOLOJİK İŞSİZLİK, EKONOMİNİN TÜM SEKTÖRLERİ İLE DURGUNLUĞA GİRMESİ DURUMUNDA İSE YAPISAL İŞSİZLİK ORTAYA ÇIKAR. EKONOMİK POLİTİKALAR: MALİYE POLİTİKASI: KAMU HARCAMALARI VE VERGİLER PARA POLİTİKASI: PARA ARZI VE FAİZİ ARZ YÖNLÜ POLİTİKALAR: DAHA ÇOK PARA POLİTİKALARINI SAVUNAN MÜDAHALE İSTEMEYEN POLİTİKALAR MİLLİ GELİRİN HESAPLANMASI TÜRKİYEDE MİLLİ GELİRİ DİE ÖLÇMEKTEDİR. MİLLİ GELİR MUHASEBESİ BİR ÜLKEDE GELİRİ OLUŞTURAN FAALİYETLERİN ÖLÇÜLMESİDİR. GSMH: BİR YIL İÇİNDE BİR EKONOMİDE ÜRETİLEN NİHAİ MAL VE HİZMETLERİN CARİ PİYASA FİYATLARI ÜZERİNDEN TOPLAMIDIR. • ARA MALLARI GSMH YA DÂHİL EDİLMEZ • ARA MALLARIN KATMA DEĞERİ HESABA KATILIR. • EV HANIMLARININ FAALİYETLERİ HESABA KATILMAZ • TRANSFER ÖDEMELERİ (EMEKLİ MAAŞLARI) HESABA KATILMAZ TÜKETİMİ BELİRLEYEN FAKTÖRLER • KULLANILABİLİR GELİR • SERVET • DEMOGRAFİK UNSURLAR YATIRIMLAR: YATIRIMLAR OTONOM KABUL EDİLİR. YANİ GELİRDEN BAĞIMSIZDIR. YATIRIMI BELİRLEYEN FAKTÖRLER • FAİZ ORANI • BEKLENEN KAR • TEKNOLOJİK DEĞİŞİM • SERMAYE MALLARININ MALİYETİ • KAPASİTE KULLANIMI MAKROEKONOMİK DENGE KLASİK YAKLAŞIM: SAY KANUNU GEREĞİNCE OTOMATİK ARZ TALEP EŞİTLİĞİNİ İLERİ SÜRER HER ARZ KENDİ TALEBİNİ DOĞURUR. SIZINTILAR: TOPLAM HARCAMALARI DÜŞÜREN KAVRAMLARDIR. ENJEKSİYONLAR: SIZINTILARI DENGELEYEN KAVRAMLARDIR. MALİYE POLİTİKASI VE TOPLAM HARCAMALAR MALİYE POLİTİKASININ ARAÇLARI • VERGİLER (T) • KAMU HARCAMALARI (G) G=T OLMALIDIR. BÜTÇE AÇIĞI=KAMU HARCAMALARI (G) >VERGİLER (T) BÜTÇE FAZLASI KAMU HARCAMALARI (G)< g="T">T OLMALI ( SOSYAL DEVLET) EĞER ENFLASYONİST AÇIK OLURSA TALEP FAZLASI VAR DEMEKTİR. BU YÜZDEN DARALTICI MALİYE POLİTİKASI İZLENİR. ( KAMU HARCAMALARI KISILIR VERGİLER ARTIRILIR ) BURADA AMAÇ GELİRİ AZALTARAK TÜKETİMİ AZALTMAKTIR. ÇÜNKİ TALEP FAZLASI VARDIR. EĞER DEFLASYONİST AÇIK OLUR İSE ARZ FAZLASI DOLAYISI İLE TALEP EKSİĞİ VARDIR. EKONOMİYİ RAHATLATIP PİYASALARIN CANLANMASINI SAĞLAMAK İÇİN GENİŞLETİCİ MALİYE POLİTİKALARI İZLENMELİDİR. (KAMU HARCAMALARI ARTAR VERGİLER AZALTILIR ) AMAÇ GELİRİ ARTIRARAK TÜKETİMİ YANİ TALEBİ CANLANDIRMAKTIR. PARA VE BANKACILIK PARANIN FONKSİYONLARI: • DEĞİŞİM ARACI OLMASI • HESAP BİRİMİ OLMASI • DEĞER MUHAFAZA ARACI OLMASI MAL PARA: PARANIN KENDİSİ BİZZAT MAL OLARAK DEĞERLİDİR BUNA MAL PARA DENİR ALTIN GÜMÜŞ GİBİ İTİBARİ PARA: PARA MAL OLARAK DEĞERLİ DEĞİL BANKNOT GİBİ GRASHAM YASASI: KÖTÜ PARA İYİ PARAYI PİYASADAN KOVAR PARA: BOZUKLUK: DARPHANE BASIYOR NAKİT: BANKNOTLAR MERKEZ BANKASI TARAFINDAN BASILIYOR. VADESİZ MEVDUAT: ÇEK İLE KULLANILABİLİYOR. PARA BENZERLERİ: LİKİDİTESİ (NAKİTE DÖNÜŞME HIZI) YÜKSEK ANCAK ALIŞVERİŞLERDE DİREK PARA GİBİ KULLANILAMAYAN VARLIKLARDIR. FİNANSAL VARLIKLAR: ALTIN DÖVİZ HAZİNE BONOSU V.B. BANKACILIK SİSTEMİ NE İŞ YAPAR NASIL ÇALIŞIR. BANKALARIN KENDİ KASALARINDA TUTTUKLARI NAKİT VE MERKEZ BANKASINDA BULUNAN VADESİZ MEVDUAT HESAPLARININ TÜMÜNE REZERVLER ADI VERİLİR. BÜTÜN BANKALAR BORÇLARINDAN DAHA DÜŞÜK BİR RAKAMI ELLERİNDE REZERV OLARAK TUTARLAR. BU YÖNTEME KISMİ REZERV BANKACILIĞI ADI VERİLİR. MUTLAK REZERV BANKACILIĞI: MEVDUATLARA EŞİT MİKTARDA REZERV TUTMAKTIR. KAYDİ PARA NEDİR NASIL OLUŞTURULUR: KAYDİ PARA ZORUNLU REZERV ORANININ TERSİNE EŞİTTİR. YANİ ZORUNLU REZERV ORANI 0,10 İSE 1/0,10=10 OLUR PARANIN SATIN ALMA GÜCÜNÜ ELDE TUTMASINI SAĞLAYAN FONKSİYON DEĞER MUHAFAZA ARACI OLMASIDIR. PARA TEORİSİ VE POLİTİKASI PARA ÜÇ AMAÇLA TALEP EDİLİR. 1. İŞLEM AMAÇLI PARA TALEBİ 2. İHTİYAT AMAÇLI PARA TALEBİ 3. SPEKÜLASYON AMAÇLI PARA TALEBİ PARANIN FONKSİYONLARI: • DEĞİŞİM ARACI OLMASI • DEĞER MUHAFAZA ARACI OLMASI • HESAP BİRİMİ OLMASI EĞER PİYASA FAİZ ORANI DENGE FAİZ ORANINI GEÇERSE PİYASADA PARA ARZI FAZLASI OLUŞUR. BU DURUMDA MERKEZ BANKASI • REESKONT ORANLARINI YÜKSELTİR • ZORUNLU REZERV ORANLARINI YÜKSELTİR. • AÇIK PİYASA İŞLEMLERİNDEN TAHVİL SATIŞI YAPAR EĞER PİYASA FAİZ ORANI DENGE FAİZ ORANININ ALTINA DÜŞERSE MERKEZ BANKASI AŞAĞIDAKİLERİ YAPAR • REESKONT ORANLARINI DÜŞÜRÜR • ZORUNLU REZERV ORANLARINI DÜŞÜRÜR • AÇIK PİYASA İŞLEMLERİNDEN TAHVİL ALIMI YAPAR. TOPLAM TALEP TOPLAM ARZ ANALİZİ VE ENFLASYON TOPLAM TALEP: BİR EKONOMİDE ÜRETİLEN MAL VE HİZMETLERE OLAN TALEBİN TOPLAMIDIR. GENİŞLETİCİ PARA POLİTİKASINDA ŞABLONDA YATAY KISIN SAĞA KAYAR YANİ ÜRETİM ARTAR DARALTICI PARA POLİTİKASINDA ŞABLONDA YATAY KISIM SOLA KAYAR YANİ ÜRETİM AZALIR GENİŞLETİCİ MALİYE POLİTİKASINDA YATAY KISIM SAĞA DOĞRU KAYAR YANİ ÜRETİM ARTAR. DARALTICI MALİYE POLİTİKASINDA YATAY KISIM SOLA DOĞRU KAYAR YANİ ÜRETİM AZALIR. STAGFLÂSYON: HEM ENFLASYON HEMDE İŞSİZLİĞİN AYNI ANDA OLMASIDIR. FİYATLAR ARTARKEN ÜRETİM MİKTARI DÜŞER. ULUSLAR ARASI TİCARET VE FİNANSMAN MUTLAK ÜSTÜNLÜKTE UZMANLAŞMA SÖZKONUSUDUR. KARŞILAŞTIRMALI ÜSTÜNLÜKTE KISMİ UZMANLAŞMA VARDIR. SEBEBİ ARTAN MALİYETLERDİR. DEVELİASYON: YERLİ PARANIN DEĞERİNİN YABANCI PARA KARŞISINDA İRADİ OLARAK DÜŞÜRÜLMESİDİR. DEVELÜASYON OLURSA İHRACAT ARTAR İTHALAT AZALIR ÜRETİM ARTAR. REVELÜASYON: YERLİ PARANIN YABANCI PARA KARŞISINDA İRADİ OLARAK DEĞERİNİN ARTIRILMASIDIR. REVELÜASYON OLURSA İHRACAT AZALIR İTHALAT ARTAR ÜRETİM AZALIR. ESNEK DÖVİZ KURU SİSTEMİ: DÖVİZ KURU PİYASADA BELİRLENİR. DÖVİZ KURU DALGALANMALARININ NEDENLERİ • ÜLKENİN İHRAÇ MALLARINA OLAN TALEBİNİN ARTMASI • ÜLKEDEKİ FAİZ ORANI • ENFLASYON ORANI • POLİTİK İSTİKRAR • DEVLET MÜDAHALELERİ EKONOMİK BÜYÜME VE BÜYÜMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER EKONOMİK BÜYÜME: BİR ÜLKENİN REEL GSMH DAKİ ARTIŞTIR. BÜYÜMEYİ BELİRLEYEN FAKTÖRLER • İŞGÜCÜ • SERMAYE • TOPRAK • TEKNOLOJİ 72 KURALI: BİR ÜLKENİN YILLIK ORTALAMA BÜYÜME ORANI BİLİNİYORSA 72 Yİ BU SAYIYA BÖLEREK O ÜLKENİN REEL GSMH SINI KAÇ YILDA 2 KATINA ÇIKARTACAĞINI BULABİLİRİZ. KALKINMANIN ÖNÜNDEKİ ENGELLER • POLİTİK ENGELLER • KAMU YÖNETİMİNDEKİ YETERSİZLİKLER • POLİTİK İSTİKRARSIZLIK VE RİSK • SOSYAL ENGELLER • GİRİŞİMCİ RUHUN EKSİKLİĞİ • HIZLI NÜFÜS ARTIŞI • DUAL EKONOMİ

Borçlar Hukuku - 3

BORÇLAR HUKUKU DERS NOTLARI 1.Alacaklı, Borçlu, Edim nedir Alacaklı:Borç ilişkisinde borçludan bir edimde bulunmasına isteme olan kişi Borçlu:Borç ilişkisinde alacaklı karşısında bir edimde bulunmakla olan kimse Edim:Borç ilişkisinin konusu edim çeşitleri : yapma yapmama,şahsi-maddi edim,sürekli-ani edim,bölünebilir –bölünemez edim olumlu edim :ücret vermek, olumsuz edim: rekabet yasağı 2.Borcun Kaynakları Nelerdir • Hukuki işlemlerden ve özellikle sözleşmelerden doğan borçlar • Haksiz fiillerden doğan borçlar • Sebepsiz zenginleşmeden doğan borçlar 3.Hukuki işlemlerin özellikle sözleşmeden doğan borçlarının açıklayınız Hukuki işlem sonuç doğurmaya yönelmiş irade açıklaması 1.İrade açıklaması:kişinin iç lamine ilişkin husustur dış aleme aktarma diyebiliriz irade açıklaması acık veya örtülü bir biçimde yapılmış olabilir her ikisice sonuç bağlar susma örtülü kabul sayılmaz çünkü kimse hukuki cevap vermek zorunda değil bazen susma örtülü beyan kabul edilir şöyle teklifte bulunan kimse uygun şartlarda işin özel niteliğinden gerekse durumun gereklerinde dolayı karşı tarafın kabul beyanını beklemek zorunda olmayıp da teklif uygun bir süre içinde redde olunmamış ise sözleşme gerçekleşmiş demektir bu durumunda karşı tarafın örtülü beyanı sayılacak 2.Hukuki sonuç:hukuki sonuç oluşması iradenin açıklanması yetmekte bu iradenin bir hukuki sonuç yönelmesi ve bu sonuçun hukuk düzenince tanıması gerekir gerçek ve ortak amaçlar araştırılması gerekir 4. Hukuku işlemler kaça ayrılır 1.Hukuki işleme katılan tarafların sayısına göre yapılan ayrım Birikişinin iradesi açıklamasıyla yeterli ise tek taraflı hukuki işlem iki kişi olunca iki veya çok taraflı işlem tek taraflı huk işlemler:vasiyet fesih takas beyanı iki veya çok taraflı hukuku işlemler: sözleşme ve karalar 2.Borçlandırıcı işlemler (taahhüt-tasarruf işlemleri) Borçlandırıcı haklar bir hakkı doğrudan doğruya etkide bulunmayan sadece malvarlığının pasifini artıran işlemler tasarruf işlemleri ise hak doğrudan doğruya etki eden yani devreden değiştiren veya sona erdiren işlemleri borçlandırıcı işlemler örnek kendine ait olmayan mal için satış sözleşmesi düzenlemiş ise malı teslim etme borcu yüklenmiştir tasarruf işlemler borcu yaratan değil bir hakkı doğrudan etkileyerek onu ortadan kaldıran azaltan hukuki işlemler bir kimsenin mülkiyetindeki bir şeyi başkasına devretmesi alacağın temliki örnek verilir Arasındaki fark: • Tasarruf işlemleri borçlandırıcı işlemlerden doğan borcu yerine getiren işlemlerdir • Tasarruf işlemlerinin sonuç doğurması tasarruf edenin işlemi yaptığı sırada tasarruf yetkisine sahip olmasına bağlıdır • Borçlandırıcı işlemlerde işlemi yapan kişinin tasarruf yetkisine sahip olması gerekmez • Tasarruf işlemleri bir hakkın devri sonucu doğururlar ve bir kez yapabilir • Tarih itibariyle ilk yapılan tasarruf işlemi öncelik ilkesine göre geçerlidir • Borçlandırıcı işlemlerde ise eşitlik ilkesi geçerlidir 3.Sağlar arası işlemler / Ölüme bağlı işlemler Hukuki işlem sonuçları irade açıklanmasında bulunan kişinin sağlığında doğruyorsa sağlar arası hukuki işlemlerden söz edilir irade açıklaması bulunan kişinin ölümünden sonra meydana gelirse ölüme bağlı hukuki işlem söz edilir ölüme bağlı tasarruflar ve bağışlar grubuna girer 4.Diğer hukuki işlemler a)Şekle ve şekle bağlı olmayan işlemler borçlar kn.şekilsizlik yada şekil serbestliği ilkesini benimsemiştir. b)İvazlı /İvazsız işlemler:yapılan hukuki işlem ödeme karşılığı ise ivazlı karşılığı yoksa ivazız satım sözleşmesi ivazlı vasiyet ise ivazız c)Sebebe bağlı işlem/Sebebe bağlı olmayan işlemler:sebep bir hukuksal işlemin yapılmasında etken olan nihai amaçtır.kazandırıcı işlemin hukuken geçerli olabilmesi sebebin geçerliliğine bağlı ise sebebe bağlı işlem değil ise sebebe bağlı olmayan bir işlem söz konusudur 5.Sözleşmeyi açıklayınız İki tarafın karşılıklı ve birbirine uygun irade açıklamalarıyla meydana gelen hukuki işleme sözleşme denir sözleşme sözleşme iki taraflı hukuki işlemdir • Bir taraf borç altında ise tek tarafa borç yükleyen sözleşme(bağışlama) denir • Borç sözleşmeleri genel olarak sağlar arası bir hukuki işlemlerdir • Sözleşmelerde şekil serbestliği vardır Sözleşmenin unsurları: a)İrade:En önemli unsur b)İradenin açıklanması:Dış dünya yansıyan insan iradesi ruhsal bir olgu ruhsal bir olgu hukuksal bir olgu değildir. Sözleşmenin olması için iradenin açığa vurulması gerekir. c)Karşılıklı irade: Tek taraflı bir irade yeterli değil en az iki iradenin karşılıklı olarak iradelerini açıklaması gerekir. d)Konu: Edim de dahil olmak üzere sözleşmeyle meydana gelen ilişkinin tümü sözleşmenin konusudur. 6.Sözleşmenin kurulma aşamaları nelerdir • İki tarafın karşılıklı birbirine uygun suretle rızalarını beyan tamam olur • İcap (teklif öneri) önce açıklayana denir sonra açıklayana kabul denir • İcap sözleşme yapma çağrısıdır tek taraflı hukuki işlemde icap karşı tara ulaşınca sonuç doğurur • Sözleşmenin esaslı noktasını içermeyen ve karşı tarafa kabul edildiğinde sözleşmeyi Kurulabilecek olgunlukta olmayan beyanlar icaba davet sayılır • Bir beyanın icap mı davet mi olup olmaması beyanın yorumlanması gerekir tarife ve fiyat Listesinin gönderilmesi icap sayılmaz fiyatını gösteren sergilenmesi icap sayılır bir beyanın Kabul sayılabilmesi için içerik olarak icaba uygun olması gerekir İcap in özellikleri: • İcap zaman olarak kabulden önce yapılır • İcap kesin olarak bir kabul çağrısı önerisidir • İcap tek taraflı hukuki bir işlem olup karşı tarafa ulaşınca sonuç doğurur • İcap gaipler arasında ise özel bir düzenlemeye tabidir • İcapçı belli koşulların gerçekleşmemesi halinde icaptan dönebilir • İcap belli şekil e bağlı değildir yazılı yada sözlü olabilir Kabulün özellikleri: • Kabul sözleşme yapma önerisinin uygun görülmesi bu doğrultuda irade açıklaması • Kabul sonuç doğrucu bir işlem olduğundan icaptan daha önemlidir • Sözleşmenin olması için kabulün icaba uygun yapılması gerekir • İcabı değiştiren kabul yeni bir icap sayılır • Kabul açık ve örtülü olmak üzere iki şekilde olabilir • Bazı durumlarda susma kabulden sayılmış • Kabul bu iradeyi açıklayan kişiyi bağlar kabul ile sözleşme kurulmuş olur • Sözleşmenin unsurları kabul haberinin gönderildiği an başlar 7.Sözleşmede şekil açıklayınız 1)Geçerlilik a)Kanunu: yazılı ve resmi b)İrade 2)İspat 1)Geçerlilik kanunu açıklık olmadıkça hiçbir şekle tabi değildir taraflar serbesttir Bir şekle tabi ise kanunu geçerlilik şartı olarak şekçili aradığı durumlarda yazılı ve resmi Şeklinden bahsetmek gerekir resmi şekil .işletmenin yetkili bir makam veya şahıs önünde Yasaların aradığı usul ve koşulları uyularak yapılması 2)İspat.kırk milyon geçtiği zaman ispatlanması gerekir 8)Sözleşme serbestliğini sınırlayan haller a)Emredici kanun hükümlülerini aykırılık:yapıldığı zaman kanuna karşı hile b)Kamu düzenine aykırılık c)Ahlak ve adaba aykırılık d)Kişilik aykırılık e)Konusu imkansız olan sözleşmeler:sözleşme yapma vadi(ön sözleşme) 9)Gabin nedir Sözleşme yapılırken diğer tarafı sömürmesi oluşması: a)Objektif şart:ivalar arasındaki açık bir nispetlik bulunmaktadır b)Sübjektif şart:nizbetsizlik zarara uğrayacak tarafın tecrübesizliğinden zor durumdan veya hafifliğinden yararlanması Hükümleri: • Gabide kalan kişi sözleşmenin yapılmasından sonra 1 sene sonra iptal eddirebilir • Yargıç zamanı kendi tespit etmesi • Tazminat davası açılabilir 10.Sözleşmede irade ile beyan arasında uygunsuzluk hallerini açıklayınız 1)İrade ile beyan arasında istenerek yaratılan uygunsuzluk a)Şaka beyanı b)Zihni kayıt c)Muvazaa 2)İrade ile beyan arasında istenmeden meydana gelen uygunsuzluklar(irade sakatlıkları) a)Hata b)Hile c)Tehdit Tek tarafın istediği uygunsuzluk hallerini şaka beyanı zihni kayıt ikidir şaka beyanı:karşı tarafın beyanını ciddiye almayacağı kanısında hareket ederek gerçek iradesini uymayan bir beyanda bulunursa şaka beyanı söz konusudur bu kurallar bağlayıcı değildir Zihni kayıt:beyan ettiği şeyi istemiyorsa örneğin kefil olduğu veya otomobil satın aldığını beyan ettiği halde içinden arzu etmiyorsa v…. Bu tür beyanlar geçerli olup beyanda bulunan şahsi bağlar Muvazaa(danışıklılık): üçüncü şahısları aldatmak i amacıyla gerçek iradelerini uymayan bir işlem yapmaları ve görünürdeki bu işlemin kendilerine bağlamayacağı konusunda anlaşmalarıdır taraflar bazen işlemin alında gerçek iradelerin uyan başka bir işlemide Gizleyebilir iki şekilde : a)Mutlak (adi )muvazaa :tarafların gerçek iradelerine uymayan bir işlem yapmaları ve görünürdeki bu işlemin kendilerini bağlamayacağı konusunda anlaşmalarını ifade eder b)Nispi muvazaa: tarafların gerçek iradelerini uyan işlemi bir görünürdeki işlem altında gözledikleri muvazaa olayı farklı gizli olmasıdır ancak her iki muvazaa halinde taraflar arasındaki görünürdeki işlemin hüküm tanımayacağı konusunda bir muvazaa anlaşması vardır her iki Side gerçek iradesini uymayan işlem batıldır. Muvazaanın hükmü: Hükümsüzdür.gizli işlem geçerli sayılır nispi muvazaa gizli işlem şekil şartlarına uygun olara yapılmışsa geçerlidir. Muvazaalı işlemin geçerliği iyi niyetli üçüncü kilere karşı ileri sürebilir. Muvazaalı işlem adi veya senede bağlı ise tanıkla kanıtlayamaz hukuki işlem resmi şekilde yapılmış ise adi senetle ile ispatlarlar 3 kişiler muvazaa iddialarını ispatyabilir. a)Hata :sözleşmenin taraflarının birinin yanılarak gerçek iradesini uymayan bir beyanda bulunmasıdır esaslı hatalar hataya düşene sözleşmeyi iptal hakkı verir borçlar kn. Bazı geleneksel beyan hatası hallerini başlıça esaslı hata halleri dikkate almıştır. Sözleşmenin niteliğinde hata – şahısta hata –miktarda hata bunların yanında beyan ve saik hata hallerinde söz konusu olur olur hatanın esaslı sayılması için hem objektif hemde sübjektif koşulun olması gerekir Saik hata:kişinin beyanda bulunurken yaptığı değerlendirmeler ve tahminlerde yanılmasını ifade eder b)Hile: bu durumda ise sözleşmenin taraflarından biri karşı tarafın hilesi sonucu yanılmıştır esaslı olması bile iptal davası acar c)Tehdit Korkutma.ikrah): Taraflardan biri yapmak istemedi bir sözleşmeyi kendisine veya yakınlarından birbirine ağır ve derhal meydana gelecek bir baskı halinde yapılmış ise 3. kişiye yapsa bile iptal 11.Hata kaça ayrılır 1)Beyanda hata a)Esaslı olmayan b)Esaslı 1)Kanunda sayılan Sözleşmenin niteliğinde hata Sözleşmenin konusu olan şeyde hata Şahısta hata Miktarda hata 2)Diğer durum yargıç takdiri 2)Saik hata a)Esaslı olmayan b)Esaslı 1)Sübjektif 2)Objektif 12)Sözleşmede hükümsüzlük(butlan ve iptal kabiliyeti) anlatınız 1)Butlan (kesin hükümsüzlük) Belli bir sakalık nedeniyle baştan itibaren kedisine bağlanan hukuki sonuçları doğurmayan ve geçerli hale getirilmeyen işlemlerdir Butlan sebepleri: • Ehliyetsiz temyiz kudretinden tam ehliyetsiz olma) • Şekle aykırılık • Muvazaa • Sözleşmenin konusunda emredici hükümlere kamu düzenine ahlaka kişilik haklarına veya imkansa olması Butlanın sonuçları hükümsüzdür baştan hukiki işlem doğurması yeniden yapılması gerekir Uygun olmaması acısından butlan 3 kişilere yansır 2.İptal kabiliyeti: Sakat olan sözleşmenin tam olarak hükümsüz hale gelmesi için eksik bulunan gecerlilik şartı ile kanunen tarafa iptal hakkı tanınmış olmasıdır . bu bozucu yenilik doğuran bir haktır gerçekten irade fesadı hallerinde iptal hakkı sahibi (hataya düşen hile sonucu yanıltılan ve korkutulan taraf) sözleşmeye baştan itibaren bağlı değildir buna karşılık karşı taraf bağlıdır. İrade fesahı uğrayan taraf hata ve hilede öğrenmede tarihinden itibaren korkutma ise bunun etkisinden ortadan kalktığı tarihten itibaren 1 yıl içinde sözleşmeyi iptal etmese sözleşmeyi icazet vermiş sayılır ve sözleşme onun bakımından bağlıyıcı hale gelir 1 yıl hak düşürücü süredir iptal hakkı için dava açılmasına gerekmez 12.Temsil nedir Başkası adına işlem yapılması yetki veren temsilci üçüncü sahip(temsilcinin yetki veren hesabına işlemde bulunacağı kişi) yetki veren tek taraflı bir hukuki bir işlemle temsilciye üçüncü şahısla işlem yapma kudreti ve donatmakta temsil bu özelliyle vekaletten ayrılmakta çünkü vekalet bir sözleşmedir vekile işin yapılması yükümlüğü yüklenmekte 13.Temsilin türleri nedir a)Doğrudan (vasıtasız)temsil:temsilci yetki veren nin hesabına ve adına davranırsa doğrudan temsil söz konusudur gerçek temsilcidir bütün sorumluluklar (alacak ve verecek ) yetki verene üzerinde doğmaktadır 1.Temsil yetkisi : temsil yetkisi yetki verenin tarafından tek taraflı bir irade acıklamasıla verilmesi şekle tabi değildir.yetkinin içeriğini veren tarafından belirler her zaman sınırlar kanun bazen özel yetki verilmesini aramıştır taşınmazı devretmek veya hakla sınırlamak bağışlama dava açmak ayrıca temsil sona erdiğinde 3 kişileri korumak için bazı hükümler yer verilmiştir belge ile verilmiş ise yetki belgesini geri vermek zorunda 2.Başkasına adına davranma :işlem yaparken başkasına adına davranması gerekir aksi takdirde alacak –verecek kendine yansır b)Dolaylı (vasıtalı )temsil: Dolaylı temsilde temsilci yetki veren hesabına fakat kendi adına davranmaktadır alım satım komisyoncusu hukuki işlemler ilk önce temsilcinin üzerinde doğar daha sonra bunları alacağın temliki ve borcun nakli kurallarına göre yetki verene devreder 14.Yetkisiz temsil nedir Başkası adına sözleşme yapan kimsenin temsil yetkisi yoksa yetkisiz temsil denir temsilcinin yetkisinin sona erdiği veya yetkisinin sınırlarını aştığı durumlarda yetkisiz temsil söz konusudur bir başkası temsili olmadığı halde başkasının adına sözleşme yapınca icazet (onay)vermedikçe bu sözleşmeye bağlı olmaz böyle durumda (menfi zararın) tazmini hakkında dava açılabilir temsilci sıfatının takının kimse kusurluysa müspet zararı ödemeye de mahkum olur 15.Haksız fiilden doğan borçları açıklayınız iki şekilde karşımıza geliyor a)borcu((söyleşmeye ) aykırılık ve b)haksız fiiller a)Borca aykırılık : bir zarar doğmuştur b)Haksizlik fiil:bir zarar doğmamıştır ancak zarar verici (fiil)sonucunda zarar veren için bir tazminat borcu söz konusu olacaktır 16)Haksiz fiilin unsurları a)Hukuka aykırılık b)Zarar: Maddi ve manevi olabilir maddi zarar malvarlığının mevcut durumu ile haksiz fiilden önceki durum arasındaki fark fiil bir zarar olabileceği gibi kardan yoksun kalma şeklinde olabilir manevi zararda kişinin kısmın şahsiyet haklarına tecavüz söz konusudur c)Kusur: Kusur hukuka aykırı sonucun istenmesi (kast) veya bu sonucu önlemek için gerekli iradenin gösterilmesidir.(ihmal) irade unsuruna sahip olan kusur ehliyetine sahiptir ve haksiz fiilden sorumlu tutabilir. Kusurun ispatmakla yükümlü kişi zarar görendir d)Nedensellik (illiyet bağı): Nedensellik bağı konusunda uygun illiyet bağı teorisi kullanılır haksiz fiil ile zarar arasında nedensellik bağı varlığını kabul edilmek için söz konusu fiil normal hayat tecrübelerine ve hatanın normal akışına göre zarar verici sonucun doğmasına elverişli olması gerekir 17)Kusursuz sorumluluk halleri nedir • Tehlike sorumluluğu başkaları için tehlike yaratan bir faaliyetle bulunan girşimçi kusurlu olmasa dahi bu girişimin yol açtığı zarardan sorumlu tutulmamalıdır • kusursuz sorumluluğun en önemlililerin bir istihdam edenlerin sorumluluğu 18)Haksiz fiilin hükümleri Haksız fiil işleyen kişi mağdurun zararına tazmin etmek zorundadır zarar görenini zararı ve sorumlu şahsi öğrenmesinden itibaren 1 yıl gerçekleştiği andan 10 yıl zaman aşımı 19)Sebepsiz zenginleşmeden doğan borçlar nedir ve unsurları Bir kişinin malvarlığında haklı bir sebep olmaksızın bir diğer kişinin malvarlığı aleyhine meydana gelen zenginleşme unsurları: a)Zenginleşme: sebepsiz zenginleşme davanın açılmak şekil şart b)Fakirleşme : bir zenginleşirken bir kişinin fakirleşmesi c)Nedensellik bağı: d)Haklı bir sebebin bulunması: örnek. Hukuki sebep geçerli değil ise yahut borç olmayan şey ödenmişse Hukuki sebep gerçekleşmemişse Hukuki sebep sonradan ortadan kalkmışsa 20)Sebepsiz zenginleşmenin hükümleri • Sebepsiz zenginlemeden doğan borç iade • Sebepsiz zenginleşmeden davası şahsi niteliktedir • Zenginleşen kötü niyetli ise zenginleşmenin tümünü iade etmek zorunda • Zenginleşme iyi niyetli ise iade borcu geri verme zamanındaki zenginleşme miktarı ile sınarlıdır 1 yıl ve 10 geçmesi zaman aşımı 21)Borcun ifası nedir. İfa borç ilişkinin konusu olan edimin borçlu tarafından alacaklıya karşı yerine getirilmesi böylece borcun sona erdirilmesi Konusu para ise memleket parası ile ödenir, Yabancı para borcunun vadesinde ödenmemesi halinde alacaklı bu borcun vade veya fiili ödeme gününki rayicin göre TL ödenmesi gerekir 22)İfa yerini açıklayınız • para borçları alacaklının ikametgahında • Sözleşmeli stilim parça borçlar: sözleşme yapılırken o şeyin bulunduğu yer • Diğer tüm borçlar: borcun doğumu zamanında borçlunun oturduğu yerde (borçlunun ikametgahında) ifa olunur 23) İfa zamanı • İfa zamanı alacaklının borcun ifasını isteyebileçeği andır(muacceli yet anı) muacciliyet Etmemiş borç istenemez • Kural olarak her borç doğduğu anda muaccel olur ve hemen ifası istenebilir • Ayın başı veya sonu tabirlerinden ayın 1 v son günleri anlaşılır • Süre gün olarak ise sözleşmenin yapıldığı gün sayılmaz sürenin son günü muaccel olur 24)Alacakların temerrüdü nedir Alacaklı temerrüdü alacaklının alacaklının haklı bir neden olmaksızın borçlunun edimini ret etmesi borçlunun diyebiliriz Sonuçları A-Bir şeyin teslimine ilişkin borçlarında Mali tevdi Malı sattırıp bedeli tevdi B-Diğer borçlarında Borçlu temerrüdü göre sözleşmenin feshi Alacaklı tmerüdünün en önemli sonucu tevdi veya sözleşmenin feshi yoluyla borçluya Borçtan kurtulma imkanı vermekte 1)Borcun konusu bir şeyin teslimi ise borçla tevdi ile borcundan kurtulabilir tevdi ile borçlunun borcundan kurtulabilmesi ancak başkasına teslimi mümkün olan edimler için söz konusudur şeyin nereye tevdi edileceğini yargıç belirler 2)Buna karşılık borcun konusu bir şeyin teslimi değil ise borçlu borçlunun temerrüde kurallarına öre sözleşmeyi feshedilir 25)Borçlunun temerrüdü Borçlunun temerrüdü iflası mümkün muaccel bir borcun borçlu tarafından zamanında yerini getirilmesidir . borçlunun şartları borculunun şartları Borcun muaccel olması ve ve alacaklaının ihtira : a)Borcun muaccel olması:alacaklı borculudan ifayı talep ve dava edileceğini anın gelmiş olmasını ifade eder ancak borçlu ifaden kaçınmak hususunda bir defi (savunma) hakkında sahipse bu hakkını ileri sürerek temerrüde düşmekten kurtulmak b) Alacaklının ihtarı: tacirler arasında ihtarların noter . iadeyi tahh. Veya telgraf bazı durmalarda ihtira gerek kalmaz biri borcun ifa edeçeği günün taraflarca birbirini belirlenmesi diğeri ise sözleşmede birbirine vadeyi ifa gününü belirleme borçlunun kusuru hiçbir rol oynamaz 26.Temerrüdün genel şartları a)Gecikme tazminatı Borcun temerrüde düşmesi gerekir borcun gecikmesiyle ilgili gelen zararlar fiili zarar: niteliğindeki gecikme zararı alacakların malvarlığında fiili olarak azalma ödenecek gecikme tazminatının başlangıç tarihi borçlunun mütemenit olduğu tarihtir b)Kaza halinde sorumluluk : temerrüde düşen borçlu bundan sonra kaza ile meydana gelecek zararlardan sorumludur temerüden itibaren hasar borçluya ait olmaktadır 27)Para borçlarında temerrüdün sonuçları Alt sınırı oluşturmak üzere temerrüt faizi (geçmiş günler faizi) ödenmesi sözleşmede belirtilmemiş ise tcmb 3 aralık günü kısa vd. kredi işlemlerindeki uygulandığı reeskont oranı üzerinden değerlenir. Temerrüt faizi akdi faiz miktarından az olamaz 28)Tam iki taraflı (karşılıklı ) snallgmatik sözleşmeler nedir Daha öncede belirtildiği gibi her iki tarafı da borç altına sokan sözleşmelere iki tarafı borç Yükleyen sözleşmeler denir bu sözleşmeler içinde bir tarafın edimi karşılığında diğer tarafın da mutlaka bir karşı edimin karşılığında diğer tarafında mutlaka bir karşı edimin Yüklendiği yani edimin değişiminin söz konusu sözleşme Alacaklıya 3 seçimlilik hakkı tanınmakta Aynen ifa ile birlikte gecikmeden doğan zararın tazmini talep etmek Aynen ifadan vazgeçip müspet zararın tazmin talep etmesi 29)Hangi durumlarda ek süre tayine gerek yoktur • Borçlunun durumunda mehil vermenin etkisiz kalacağı anlaşılırsa • Borçlunun temerrüde sonucu olarak Borcu ifasını alacaklı acısından için faydasız kalmışsa • Sözleşmede borç için kesin vade kararlaştırılmışsa 30)Borcu sona erdiren sebepler Tecdit(yenileme) alacaklı ve borçlu sıfatlarının birleşmesi ifa imkansızlığı takas ve zaman aşımı 31)İbra nedir hükümleri nelerdir İbra alacakların borçluya yaptığı bir sözleşmeyle alacağından vazgcerek borçluyu borçtan kurtarması bütün borçları sona erer 32)Borcun yenilenmesini açıklayınız hükümleriyle Yeni bir borç meydana getirilmesi yenileme borcun konusu sebebinin ve tarafların değiştirilmesi Geçerli bir borcun varlığı Yeni geçerli bir borcun meydana gelmesi Tarafların yenilme niyeti bulunması Bu arada kanunda cari hesap sonuna değinilmiştir bir alacağın cari hesaba kaydedilmesi ile borç yenilenmiştir sayılmaz borç ancak hesap kapatılıp karşı tarafça kabul edilince yenilenmiş olur 33). Takas tanımı ve hükümleri nelerdir Takas iki kişi arasındaki aynı cinsten karşılıklı borçların bunların birinin tek taraflı Beyanıyla sona erdirilmesi Şartları: • Taraflar birbirinden alacaklı olmalıdır • Konu aynı olmalı • Borçların istenebilir olması • Takastan feragat edilmiştir olmamalıdır • Takas beyanı yanı talep hakkının kullanılması ile gerçekleşir 34)Zaman aşımı tanımı ve hükümleri nelerdir İki normda olmaktadır kazandırıcı (iktisadı) ve düşürücü (ıskatı) zaman aşımı iki aynı anlamda kullanmak a)Kazandırıcı zamanaşımı: eşya hukukunda bir aynı hakkın belli şartla belli süre devam eden zilyetlik sonucu kazanılmasını ifade eder ve burada konumuz dışındadır b)Düşürücü zaman aşımı: belli süre içinde hakkını talep etmemiş olan alacaklının alacağını dava yolu ile elde etme hakkını imkanını kaybetmesi zaman aşımında alacak sona ermez talep ve dava edilemez 35)Kusursuzluk imkansızlık nedir İfa imkansızlığı mevcut borcun borcun cebri icra yoluyla la elde edilemeyecek hale gelmesidir. 36)Alacağının temliki nedir Alacağı devreden ile alacağı devralan arasındaki yapılan sözleşme alacağın alacağı Devralan geçirilmesini ifade eder borçlu sözleşme dışındadır Şartları • Yazılı temlik sözleşmesi: temlik edenin imzası yeterli • Alacağın temliki yasaklanmamış olması: 37)İsimli Sözleşmeler nedir Yasada düzenlenmiş sözleşmelerdir a)Devir borcu doğuran sözleşmeler: hakkın (mülkiyetini ) devinden borcu doğururlar satım trampa bağışlama b)Kullandırma sözleşmeleri.: bir şeyin kullandırılması kira , ardiye,ödünç(karz) c)İş görme sözleşmeleri vekalet eser sözleşmeleri d)Saklama sözleşmisi: vedia ardiye tevdi sözleşmeleri e)Teminat sözleşmeleri: teminat sözleşmeleri mevcut bir borcun ifasını temin amacı güden sözleşme asıl bir borç sözleşmenin ferileri niteliği taşırlar f)Sonuçları ve talih ve tesadüfe bağlı olan sözleşmeler butün sözleşmeler edimin yerine getirilip getirilmediğini ve bunun kapsamını önceden belli olmayıp büyük ölçüde rastlantıya yada tarihe bağlanır kumar ölünceye bakmak gibi sözleşmeler örnektir g)Ortaklık sözleşmeleri: 38)İsimsiz sözleşmeler a) Karma tipli sözleşmeler : eşitli sözleşmelerin unsurlarını bir araya getirmekle beraber sözleşmeden bağımsız bir nitelik taşırlar örnek: kapıcı söz. Arsa payı kat karşılığı faktorıng ) b Kendi özgü yapısı olan sözleşmeler: yasada düzenlenmiş bulunan sözleşmelere ilişkin unsurları tümüyle yada bölümüyle içermez ler hakem sözleşmeleri sulh sözleşmeleri garanti sözleşmeleri lesing banka teminat sözleşmeleri 39)Kefalet açıklayınız kefaletin nitelikleri a)Ferilik: kefalet akdinin en önemli vazgeçilme özelliği kefaletin geçerli olması için bir asıl borcun olması gerekir b)Talilik: kefalet tali yani ikinci derecede bir akildir ilk başta borçlu takip edilmeli c)İvazsızlık: kefalet akdi sadece kefile yükümlülük yükler kefaletin konusu para ile belirler bilir bir borçtur. Kefalet hükümleri para ile tazmini mümkün olan her türlü borç hakkında uygulanır ancak bu borç banksına ait olmalıdır 40)Kefilin geçerlilik şartları nelerdir • Geçerli bir asıl borcun varlığı • Kefalet akdinin geçerli bir şekilde akidletmiş olması kefalet sözleşmesinin yazılı ve Sorumluluğu azami miktarı gösterilmelidir 41)Kefilin çeşitleri nelerdir a)Adi kefalet: Müteselsil olarak borç altına girdiğinin açıkça belirtilmediği ve kanunlarda açıkça belirtilmediği veya kanunlarda açıkça müteselsil kefaletin kabul edilmediği haller adi kefalet de söz konusudur bu düzenleme kefilin lehindir asıl borçlu takip edildikten sonra kefile başvuruluyor b)Müteselsil kefil: c)Birlikte kefil: d)Kefile kefalet: Alacaklıya karşı daha önce kefil olmuş veya alacak kimsenin borcuna tekeffül etmektir akit kefile kefil ile alacaklı arasında yapılmaktadır ilk kefil ise borçludur e)Rucua kefalet: Rucua kefil ilk kefile karşı asıl borçlunun ödeme gücünü tefakkul etmektedir akdin tarafları ilk kefil ile rucua kefildir rucua kefalet aksi karalaştırılmamakta adi kefalet niteliktedir, 42)Kefaletin sağladığı hukuki ilişkilerinin hükümleri A-Kefilin durumu: 1) Ödeme yükümlüğü Kefalet akdi ile kefil aynen eda borcu altına girmez kefil ölünce mirasçılara geçer 2)Defi hakları Defil ayrıca sahra ait defileride sürebilir B)Alacaklının durumu 1- Ödemeyi talep hakkı 2-Kefalet hukunda doğan yükümlükleri , alacaklı borçlunun ifasını üzerine alacağı nı iflas masasına kaydettirme ve iflasın açıldığını kefile bildirmekle yükümlü C)Borçlunun durumu 1)Kefilin ödemeyi borçluya ihbar yükümlüğü 2)Kefilin borçludan teminat talep edileceği haller 3)Ödemede bulunan kefilin asıl borçluya rucu 43))Bankalar kn. Acısından kefalet Bankaların gayri nakdi krediler,teminat mektupları, kefaletler, acal,ciro ve kabuller 44)İcra ve iflas kn. Açısından kefalet İcra dairesinden 3 kişiler kefil olmaktadır bunlar mütesesil kefalet hükmündedir alacaklı Alacağını iflas asasına kaydettirmek ve iflasın açılışından defile haberdar etmek zorunda 45)Ödünç (karz) nedir Karz bir akittir onunla ödünç veren bir miktar paranın yahut diğer bir misli şeyin Mülkiyetine ödünç olan kimseye nakil ve bu kimse dahi buna karşı miktar ve vasıfla ayni Neviden şeyleri geri vermekle mükellef olur Unsurları nelerdir: • Ödünç verilecek bir miktar para ya misli eşya • Ödünç konusu şeyin mülkiyetinin ödünç alana geçirilmesi • Ödünç alanın şeyin eşit miktar ve aynı nitelikte benzerine vermeyi üstlenmesi • Geri verme borcu ödünç sözleşmenin ana unsurlarından • Adi karzda faiz ödemesi için sözleşmede kararlaştırılmış olması • Ticari karzda faiz her zaman ödenir 46)Eksik borçların özellikleri nelerdir Zaman aşımı süresinin dolması ile talep ve dava hakkının düştüğü ancak kendisinin devam ettiği Borçlu kedi isteği ile Borcunu ödeyebilir Bu borçlara ifa edilebilir ancak dava edilemez borçlar denir Bu borçların ödenmesinde zenginleşme ve bağış sayılmaz

Borçlar Hukuku - 2

BORÇLAR HUKUKU DERS NOTLARI
Birinci Kısım
GENEL HÜKÜMLER
Giris
TEMEL BĐLGĐLER
1. BORÇLAR HUKUKUNUN KONUSU VE KAYNAKLARI
I- KONUSU
II- KAYNAKLARI
2. BORÇ, BORÇ ĐLĐSKĐSĐ VE SORUMULULUK KAVRAMLARI
I- BORÇ
Borç sözcüğü çesitli anlamlarla kullanılmaktadır.
_ Dar anlamda borç, bir bakıma sadece para borcunu ifade eder. Diğer taraftan
dar anlamda borç deyimi ile iki kisiden birinin diğerine karsı yerine getirmekle
yükümlü bulunduğu bir davranısı ifade eder.
_ Genis anlamda borç, alacaklı ve borçlu diye isimlendirilen iki taraf arasında
doğmus veya kurulmus olan hukuki bir bağı ifade eder ki, buna “borç iliskisi”
denilmektedir.
II- BORÇ ĐLĐSKĐSĐ
A) Tanımı
Borç iliskisi, iki taraf arasında kurunla ve taraflardan birini ( borçluyu ) diğerine ( alacaklıya )
karsı belli bir davranıs biçiminde ( edimde ) bulunmakla yükümlü kılan hukuki bir bağdır.
B) Unsurları
1) Alacaklı
Alacaklı, aralarındaki borç iliskisine dayanarak borçludan kendisine bir edimde bulunmasını
istemek yetkisine sahip bulunan taraftır.
2) Borçlu
Borçlu, aralarında ki borç iliskisinden dolayı karsısındaki alacalıya bir edimde bulunma
yükümlülüğü altına girmis olan taraftır.
3) Edim
Edim, aralarındaki borç iliskisi dolayısıyla alacaklının borçludan isteyebileceği, borçlunun da
yerine getirmekle yükümlü olduğu bir davranıs biçimidir.
a) Edim Konusu
Edimin konusu, bir sey vermek, bir sey yapmak veya bir sey yapmamaktır. Edimin
konusunun ahlaka, kanunun emredici hükümlerine, kamu düzenine ve kisilik hakların aykırı
olmaması aynı zamanda objektif anlamda imkansız olmaması sarttır.
Edimin konusunun belli olması hiç değilse belli edilebilir olması gerekir.
b) Edimin Türleri
i) Olumlu ( Müspet ) Edim
Bir sey vermeye, örneğin bir miktar paranın ödenmesine, satılan malın mülkiyet ve
zilyetliğinin alıcıya geçirilmesine, bir seyin geri verilmesine iliskin edimler ile bir sey
yapmaya, örneğin isçinin isveren bir hizmet görmesine iliskin edimlere olumlu edim denir.
ii) Olumsuz ( Menfi ) Edim
Bir sey yapmamaya, örneğin rekabet yasağı anlasmasından doğan rekabette bulunmaya veya
alacaklı tarafından yapılan bir davranısa katlanmaya iliskin edimlere ise olumsuz edim denir.
iii) Ani ( bir defalık ) Edim
Bir fiil veya birden çok fiillerle bir anda yerine getirilen edimlerdir. Örneğin boyacının
ayakkabıyı boyaması.
iv) Sürekli Edim
Kesintisiz bir fiil veya davranısla ifa edilen, yani belli bir süre borçluyu devamlı bir uyma
( riayet ) yükümü altında bırakan edimdir. Örneğin kira sözlesmesinde kiracının kiralanan
seyi sözlesmede anlasılacak biçimde kullanması.
v) Bölünebilen Edim
Edimin konusu olan seyin niteliğinde veya değerinde esaslı bir değisiklik olmaksızın birbirine
esit birden çok parçalara ayrılabilen edimlerdir. Örnek: Taksitli satıs sözlesmeleri
vi) Bölünemez Edim
Edimin konusu olan seyin niteliğinde veya değerinde esaslı bir değisiklik olmaksızın birbirine
esit birden çok parçalara ayrılması mümkün olmayan edimdir.
C) Kaynakları
“Borç iliskisinin kaynakları” deyimi, iki taraf arsında bir borç iliskisinin doğmasına sebep
olan olguları ifade eder.
1) Hukuki Đslemler ve Sözlesmeler
Hukuki Đslem: Bir kimsenin hukuki bir sonuç elde etmek maksadıyla iradesini açıklaması
demektir.
Sözlesme: Đki tarafın karsılıklı ve birbirine uygun irade açıklamaları sonucunda meydana
gelen ( kurulan ) iki taraflı bir hukuki islemdir.Örnek: Kira sözlesmesi
2) Haksız Fiiller
Haksız Fiil: Haksız fiiller, hukuka aykırı olan, hukuk düzenini hos görmediği ve
yapılmalarına izin vermediği zarar doğurucu fiillerdir. Bu tür fiillerle baskalarına zarar veren
kisiler zararlarını tanzim etmek zorundadırlar. Örnek: Bir kimseyi dövmek, yaralamak
öldürmek, harmanını yakmak.
3) Sebepsiz Zenginlesme
Bir kimsenin mal varlığının haklı bir sebep olmaksızın diğer bir kimsenin malvarlığının
zararına olarak çoğalması veya azalmaması demektir.
III- SORUMLULUK
A) Tanımı
Bir borç iliskisinde borçlu, alacaklıya karsı belli, bir davranıs biçiminde bulunma, yani
üstlendiği ( taahhüt ettiği ) edimi yerine getirme yükümlülüğü altına girmistir. Borçlu,
üstlendiği, edimini kendi isteğiyle yerine getirmeyecek olursa, hukuk düzeni alacaklıyı
borçlunun malvarlığına el koyabilme imkanının tanımaktadır ki buna sorumluluk diyoruz,
Baska bir deyisli sorumluluk “alacaklının alacağını alabilmek için borçluya ait mal varlığına
cebri icra yoluyla el koyabilmesi yetkisi ve borçlunun bunlara katlanmak zorunda olması”
demektir.
B) Türleri
1) Kisi ile Sorumluluk
Alacaklının alacağını elde edebilmek için doğrudan doğruya borçlunun bizzat kendisine
( sahsına ) el atabilmesi demektir.Örnek: Eski devirlerde alacaklı kisinin borcuna karsı kisinin
vücuduna zarar veriyordu. Gözünü oymak, kulağını kesmek vb.
Bu uygulama zaman yumusatılmıs önce hapis cezasına çevrilmis daha sonra ise hapis cezası
da kaldırılmıstır.
2) Mal ile Sorumluluk
Modern hukuk sistemlerinde borçlu borcunu ifa etmesinden dolayı sahsı ile değil, fakat
malvarlığı ile sorumlu tutulmaktadır.
a) Sınırsız sorumluluk
Borçlunun borcundan dolayı bütün malları ile ( tüm mal varlığı ile ) sorumlu olması demektir.
Bu sistemde haczi caiz olmayan mallar hariç ( borçlunun kendisi ve mesleği için lüzumlu
elbise ve esyasını, ailesine lüzumlu olan yatak takımlarını vb malları haciz edemez )
b) Sınırlı sorumluluk
aa) Belli mallarla sınırlı sorumluluk
bb) Belli miktarla sınırlı sorumluluk
Birinci Bölüm
BORÇ ĐLSKĐSĐNĐN KAYNAKLARI
Birinci Ayrım
Hukuki Sözlesmelerden, Özellikle Sözlesmelerden Doğan Borç Đliskileri
1. HUKUKĐ ĐSLEMLER
I. Tanımı ve Türleri
Hukuki Đslem ( Muamele ): Hukuki bir sonucu elde etmek üzere irade açıklamasında
bulunmaktır.
a. Tek Taraflı Hukuki Đslemler
Bir kimsenin sadece kendi iradesini açıklamasıyla meydana gelen hukuki islemdir.
Örnek: Vasiyet
b. Çok Taraflı Hukuki Đslemeler
2. SÖZLESMELER
I- Tanımı
Sözlesme ( akit, mukavele ), iki tarafın bir hukuki sonucu elde etmek üzere iradelerini
karsılıklı ve birbirine uygun surette açıklamalarıyla olusan bir hukuki islemdir.
II- Türleri
Sözlesmeler borç yüklenen tarafın sayısına göre;
a) Tek tarafa borç yükleyen sözlesmeler
Bu tür sözlesmeler de taraflardan sadece birisi borç altına girmekte, diğer taraf ise borç
yüklenmemekte, bir alacağa sahip olmaktadır. Örneğin bağıslama bu tür sözlesmelerden
biridir.
b) Đki tarafa borç yükleyen sözlesmeler
Bu tür sözlesmeler de ise taraflardan her ikisi de borç altına girmektedirler. Örneğin, satıs,
trampa, kira, eser ve hizmet sözlesmeleri bu tür sözlesmelerdendir.
3. SÖZLESMENĐN KURULMASI
Bir sözlesmenin kurulabilmesi için, karsılıklı ve birbirine uygun surette yapılmıs olan iki
irade açıklamasına ihtiyaç vardır. Bu irade açıklamalarından birine öneri ( icap ), buna cevap
olusturan diğerine ise kabul denir.
I. ÖNERĐ
A) Tanımı
Bir sözlesmenin kurulabilmesi için gerekli olan iki irade açıklamasından zaman itibariyle ilk
öne yapılanına öneri ( icap ), bu açıklamayı yapan tarafa da öneren ( icapçı ) denir.
Öneri, sözlesmenin kurulmasını sağlamak üzere girisimde bulunmak demektir. Bu girisim
yani öneri, taraflardan herhangi birinden gelebilir; örneğin bir hizmet sözlesmesinde öneriyi
isveren de, isçi de yapabilir.
B) Mahiyeti ve Unsurları
_ Öneri, tek yanlı ve karsı tarafa varması gerekli bir irade açıklamasıdır.
_ Önerinin mutlaka da belli bir kisiye yapılması sart değildir; kamuya karsı da
öneride bulunulabilir.Örnek: Mağaza vitrinleri
Yapılan önerinin istenilen hukuki sonucu doğurabilmesi için bir takım unsurları içermesi
gerekir.
_ Öneri sözlesmenin esaslı unsurlarını içermis olmalıdır. Örneğin bir satıs
sözlesmesi yapılmak üzere satıcı tarafından yöneltilen önerinin satısın konusu
olan malı ve satıs bedelini içermesi gerekmektedir. Baska bir deyisle öneri o
kadar tam ve mükemmel olmalıdır ki, karsı tafra hiçbir duraksamaya düsmeden
kabul iradesini açıklayabilsin.
_ Önerinin önerenin bir sözlesme yapma konusundaki iradesini “ciddi surette”
yansıtması gerekir. Eğer öneride böyle bir nitelik bulunmuyorsa, bu irade
açıklaması öneri değil, bir öneriye davettir. Uygulamada öneriye davet çesitli
seklerde ortaya çıkabilir; örneğin gazetelerde, radyo ve televizyonlarda fiyat
gösterilmeksizin reklamlar, ilanlar yapılması;vitrinlerde fiyatı gösteren etiket
konulmaksızın mal sergilenmesi hep birer “öneriye davet” tir.
Acaba öneren, yapmıs olduğu önerisiyle ne zaman kadar bağlı kalacaktır ?
Borçlar Kanunumuz bu konuyu önerinin “süreli” veya “süresiz” olmasına göre farklı sekilde
düzenlemistir.
C) Öneriden Dönme
Öneren Borçlar Kanunumuzda öngörülen sartlara uymak kaydıyla önerisinden dönebilir.
Önerinin geri alındığı haberi karsı tarafa önerinin varmasından önce veya öneri ile aynı anda
ulasırsa , yahutta öneriden öneri den sonra ulasmıs olmakla beraber karsı taraf önerinin geri
alındığını öneriden önce haber alırsa, öneriden dönülmüs ( rücu edilmis ) yani öneri hiç
yapılmamıs olur.
II. KABUL
A) Tanımı
Kabul, önerenin yapmıs olduğu öneriyi karsı tarafın, ( kabulcünün ) verdiği olumlu cevaptır.
Diğer bir deyisle kabul, karsı tarafın kendisine yapılmıs olan öneri ile tamamen mutabık
olduğuna ( öneriyi bütünüyle benimsediğine ) iliskin tek yanlı ve varması gerekli irade
açıklamasıdır.
B) Mahiyeti ve Unsurları
Kabul, açık ( sarih ) olabileceği gibi örtülü ( zımni ) de olabilir.
Açık ( Sarih ) Kabul
Eğer kabul iradesi açık ve seçik olarak açıklanmıs, yani kullanılan ifade ve sözcüklerden
önerinin kabul edildiği duraksamaya yer vermeyecek sekilde anlasılmakta ise buna açık
( sarih ) kabul denir.
Örtülü ( Zımni ) Kabul
Diğer tarafın öneriyi kabul ettiği açıkça anlasılmamakla beraber, takındığı tavı ve
davranıslarından onun bunu kabul ettiği sonucu çıkarılabiliyorsa, buna da örtülü ( zımni )
kabul denir.Örnek: Karsı taraf önerenin gönderdiği malları tüketir veya onları kullanmaya
baslarsa öneriyi örtülü olarak kabul etmis sayılır.
C) Kabulden Dönme
Öneriden dönmede geçerli olan kurallar kabulden dönme için de geçerlidir.
III. SÖZLESMENĐN KURULDUĞU AN
4. ĐLAN YOLUYLA ÖDÜL SÖZÜ VERME
5. SÖZLESMELERDE SEKĐL
I. KAVRAM
Sekil, iradenin muayyen bir tarzda ( belli biçimde ) veya muayyen vasıtalar ( belli araçlar ) ile
beyan edilmesi ( açıklanması )
II. TÜRLERĐ
Sekil, çesitli ölçütlere göre ayırıma tabi olabilir. Gerçekten doktrinde genellikle kaynaklarına
göre kanuni sekil – iradi sekil; amaçlarına göre ise, geçerlilik sekli – ispat sekli gibi ayrımlara
rastlanmaktadır.
A) Kanuni Sekil – Đradi Sekil
Kanuni ( yasal ) sekil, bizzat kanunun öngördüğü sekildir. Baska bir deyisle, bir sözlesmenin
geçerli surette kurulabilmesi ( meydana gelebilmesi ) için tarafların iradelerini hangi biçimde
açıklamaları gerektiğinin bizzat kanun tarafından belirlenmis olmasıdır.
Đradi sekil ise, kanunun herhangi bir sekle tabi tutmadığı bir sözlesmeyi tarafların kendi istek
ve iradeleriyle bir sekle tabii kılmalarıdır.
B) Geçerlilik Sekli – Đspat Sekli
Geçerlilik sekli bir sözlesmenin geçerli surette kurulabilmesi için uyulması gereken sekildir.
Diğer bir deyisle, eğer bir sözlesme öngörülmüs olan sekle uyularak yapılmadıkça geçerli
olarak doğmayacaksa, bu sekil bir “geçerlilik sekli” dir.
Đspat sekli ise, bir hukuki islemin bir sözlesmenin varlığının kanıtlanması için öngörülen
sekildir. Baska bir deyisle, eğer hukuki bir islemin veya bir sözlesmenin mevcudiyeti ancak
belli bir sekilde ispat edilebilecek ise, bu sekil bir “ispat sekli”dir.
C) Kanuni Geçerlilik Seklinin Türleri
Medeni Kanunumuz ile Borçlar Kanunumuzun geçerlilik sekli olarak öngördüğü sekiller,
“sözlü”, “yazılı”, “resmi” sekiller gibi çesitlidir.
Sözlü sekil yani irade açıklamasının mutlaka sözle yapılması istenen sekil, Borçlar
kanunumuzda olmayıp Medeni Kanunumuzda ve sadece iki hukuki islem hakkında söz
konusudur ki, bunlar;
1. Evlenme sözlesmesi
2. Sözlü Vasiyet
1) Yazılı Sekil
“Yazılı sekil”den maksat, tarafların el yazısıyla, daktilo, bilgisayar, veya baska bir aletle bir
senet ( belge ) düzenleyerek altını imzalamalarıdır.


Yazılı seklin, biri “metin”, diğeri “imza” olmak üzere baslıca iki unsuru vardır.
a) Metin
Metin, tarafların irade açıklamalarını içeren belgedir. Taraflar bu belgede üzerinde karsılıklı
olarak anlasmaya vardıkları hususları belirtirler. Metnin bizzat borçlu veya alacaklı tarafından
kalem alınması sart değildir.
b) Đmza
Yazılı seklin ikinci ve önemli unsuru olan “imza”, bir kimsenin kimliğini belli eden ve
genellikle o kisinin öz adı ile soyadının yazılmasından olusan bir isarettir.Yazılı seklin tam
olabilmesi için metnin borç altına giren kisi tarafından imzalanmalıdır. Ülkemizde imza
atamayanlar imza yerine parmak basma ve mühür kullanmaktadırlar.
2) Resmi Sekil
“Resmi sekil”den maksat, hukuki islemin yetkili resmi bir makam önünde yapılmasıdır.
Bizim hukukumuzda bu makamlar “hakim”, “noter” ve “tapu memuru”dur
III. SEKLE UYMAMANIN SONUÇLARI
Hukuki islem, emredilen sekle uygun surette yapılmadığı takdirde hiçbir hüküm ifade etmez,
yani batıldır. Hakim bu gibi durumlarda tarafların birinin ileri sürmesine gerek olmaksızın
görevi gereği kendiliğinden dikkate almak zorundadır.
6. SÖZLESMELERĐN YORUMU
7. ĐRADE ĐLE ĐRADE AÇIKLAMASI ARASINDAKĐ UYUMSUZLUK
I. LATĐFE BEYANI
II. ZĐHĐ KAYIT
III. MUVAZAA
A) Kavram
Muvazaa ya da danısıklık bir sözlesmede her iki tarafın iradeleri ile irade açıklamaları arsında
bilerek ve istenerek, yani kasten yaratılmıs uyumsuzluktur.Baska bir deyisle, “bir beyanın
karsı tarafın da muvafakiyetiyle yalnız görünürde ( zahiren ) yapılmasına, yani beyan edilen
seyin istenilen sey olmadığı hususunda tarafların uyusmus bulunmalarına muvazaa, bu sekilde
yapılmıs muameleye de muvazaalı muamele adı verilir.
B) Türleri
Muvazaanın baslıca iki türü vardır: Mutlak muvazaa ( adi muvazaa ) ve nispi muvazaa
( mevsuf muvazaa ).
Mutlak Muvazaa
Taraflar gerçekte hiçbir islem yapmadıkları halde, baskalarına karsı sanki bir hukuki islem
yapmıs gibi görünmek anlasılır.
Örnek: Bir tacirin, mali durumu kötülesen bir tacir arkadasının ticari itibarını yükseltmek
amacıyla sanki borçlu imis gibi ona borç senedi ( bono ) vermesi gidi islemler de mutlak
( adi ) muvazaa söz konusudur.
Nisbi Muvazaa
Taraflar aralarında yaptıkları gerçek hukuki islemi görünürdeki islemin arkasına gizlemek,
yani sanki görünürdeki hukuki islemi yapmıs gibi görünmek konusunda anlasırlar.
Örnek:Bir satıcının çok sevdiği çalısma arkadasına altın bir kolye bağıslamak istediği halde
sırf karısı ile arasının bozulmaması için arkadasıyla anlasarak aralarında bir satım sözlesmesi
yaparsa bu bir nisbi muvazaadır.
C) Hükümleri
Görünürdeki Đslem:Tarafların baskalarını aldatmak, gerçek iradelerini onlardan saklamak
maksadıyla yaptıkları islemdir ki, buna görünürdeki islem denir.
Gizli Đslem: Nisbi muvazaada ise bu isleme ek olarak tarafların görünürdeki islemin arkasına
sakladıkları gerçek islem vardır.
Görünürdeki islem hükümsüz olup bu hükümsüzlük kural olarak bütün üçüncü kisilere karsı
ileri sürülebilir ancak kanunumuz bu konuya da bazı istisnalar getirmistir.
Gizli islem ise geçerlidir. Ancak bunun içinde, gizli islemin kanunun emrettiği sekle uygun
surette yapılmalıdır.
IV. ĐRADE BOZUKLUĞU
Đrade bozukluğu hallerinde, irade ile irade açıklaması arasındaki uyumsuzluk bilmeyerek ve
istemeyerek, yani gayri kasti olarak meydana gelir. Diğer bir deyisle, irade ile irade
açıklaması arasındaki uyumsuzluk ancak kanunda sınırlı olarak belirlenmis olan sebepler
yüzünden meydana gelmis olabilir ki, istenmeyerek ortaya çıkmıs olan bu uyumsuzluk haline
irade bozukluğu ya da irade fesadı denir.
A) Sebepleri
1) Yanılma
Yanılmada ( hatada ) irade ile irade açıklaması arasındaki uyumsuzluk, iradesini açıklayan
tarafın dikkatsizliğinden ileri gelir. Đradesini açıklayan kisi, yeteri kadar dikkat ve özen
göstermediğinden hiç de arzu etmediği ve düsünmediği bir açıklamada bulunmus olur.
Örnek: Bir tacirin 10 ton buğday satın almak istediği halde, yanlıslıkla iradesini 10 ton arpa
alacağı seklinde açıklaması.
2) Aldatma
Aldatmada ( hilede ) bir kimse bir takım yalan dolanlar ve yanıltmalarla bir irade açıklamasın
da bulunmaya yöneltilir. Diğer bir deyisle, bir kimse bir takım yalanlarla kasten yanılgıya
düsürülerek bir sözlesme yapma durumuna getirilir.


Örnek: Altın suyuna batırılmıs bakır bir bilezik gerçek altın bilezikmis ve değerinden çok
ucuza satılıyormus gibi gösterilerek bir kimsenin bunu satın alması sağlanırsa, bu bir
“aldatma” dır.
3) Korkutma
Korkutmada ( ikrah da ) bir kimsenin kendisine veya yakınlarından birine bir zara verileceği
korkusu altında iradesini açıklama zorunda bırakılır. Bu nedenledir ki, açıkladığı irade ile
gerçek iradesi ile uyumsuzluk doğmus olur.
Örnek:Bir kimsenin alnına dayanan tabancıyla öldürülme korkusu altında evini kiraya
vermeye veya tarlasını satmaya zorlamsı hallerinde “kokutma” vardır.
Korkutmanın mevcut sayılabilmesi için;
_ Ciddi olması
_ Derhal gerçeklesebilecek ağır bir tehlike olusturması
_ Korkutulanın bizzat kendisinin veya yakınlarından birinin kisiliğine malına
yönelik olması
_ Hukuka aykırı olması
_ Korkutulanın o hukuki islemi yapmaya yöneltmis olması sarttır.
B) Hükümleri
Yukarıda gördüğümüz irade bozukluğu hallerinden birinin yani yanılma, aldatma, veya
korkutmanın söz konusu olduğu bir sözlesme, iradesi bozulmus bulunan tarafı bağlamaz,
fakat karsı taraf sözlesmeyle bağlıdır. Diğer bir deyisle irade bozukluğu hallerinin yaptırımı,
tek taraflı bağlamazlıktır.
Đradesi yanılma, aldatma, veya korkutma dolayısıyla bozulmus olan taraf, bu sözlesmeyi iptal
edebilir. Bunun içinde bu yoldaki iptal iradesini, yani sözlesme ile bağlı olmadığını
açıklaması gerekli ve yeterlidir. Ancak kanunumuz bu açıklamayı bir yıllık bir hak düsüm
süresine bağlamıstır.
8. SÖZLESMENĐN KONUSU
9. ASIRI YARARLANMA ( GABĐN )
I. Kavram
Đki tarafa borç yükleyen sözlesmelerde taraflardan birinin darda kalmasından,
düsüncesizliğinden veya deneyimsizliğinden yararlanılarak edimler arasında yaratılan açık
oransızlıktır.
II. Sartları
A) Edimler Arsında Açık Bir Oransızlığın Bulunması
( Objektif Sart )
Örnek: Bir dis hekimini bir dis çekimi için 500 milyon talep etmesi.
B) Açık Oransızlığın Karsı Tarafın Özel Durumundan Yararlanılarak Yaratılması
( Sübjektif Sart )
Edimler arasındaki oransızlığın asırı yararlanma dolayısıyla sözlesmenin iptali imkanının
doğurabilmesi için, belli sebeplerden ileri doğması sarttır. Bu sartlar;
Darda kalma, genellikle bir kimsenin zor durumda bulunması, büyük bir sıkıntı içinde
kalması demektir.
Örnek: Açlıktan ölmek üzere olan bir kisinin çok düsük bir ücretle çalısmaya razı olması.
Düsüncesizlik, bir kimsenin giristiği hukuki islemlerin sonunun düsünmemesi, kendi
menfaatlerini iyi hesaplayamaması, aldatılmaya ve sömürülmeye müsait ( elverisli ) olması
demektir.
Deneyimsizlik, is hayatının gidisini bilmemek veya belli bir isin özelliklerinin gerektirdiği
bilgi düzeyine erisememis olmak demektir.
Örnek: Kendisine hediye edilmis antika bir tablonun değerini anlayamayan bir kimse onu
fiyatının çok altında satarsa karsı taraf onun deneyimsizliğinden yararlanmıs olur.
III. Hükümleri
Borçlar kanunumuz zarara uğramıs ( gabine maruz kalmıs ) olana tek yanlı bir irade
açıklamasıyla sözlesmeyi iptal etme yetkisini tanımaktadır. Asırı yararlanma yüzünden zarara
uğramıs olan taraf, söz konusu sözlesmenin kurulmasından itibaren bir yıl içinde tek yanlı bir
irade açıklamasında bulunarak sözlesmeyle bağlı olmadığını karsı tarafa bildirerek verdiği
seyi geri isteyebilir.
10. TEMSĐL
1. Kavram
Bir hukuki islem genellikle o islemle ilgili olan kimse tarafından bizzat yapılır. Ancak bazı
durumlarda bir hukuki islemi bizzat yapmamızı engelleyen maddi veya hukuki bir takım
engellerin bulunduğu durumlarda, bu islemin bizim tarafımızdan yapılmasını sağlayan
kuruma ihtiyaç vardır. Đste bu “temsil kurumu”dur. Diğer bir deyisle temsil, bir hukuki
islemin bir kimsenin adına ve hesabına bir baskası ( temsilci ) tarafından yapılmasıdır.
Temsil iliskisinde daima üç kisi vardır.
Temsil Olunan
Temsilci Üçüncü Kisi
Temsilci ( Mümessil ): Bir hukuki islemi baskasının adına ve hesabına yapan kimsedir.
Temsil Olunan: Kendi adına ve hesabına bir hukuki islem yapılan bir kimsedir ki, ona temsil
olunan deriz.
Üçüncü Kisi: Temsilci ile o hukuki islemi yapan kimsedir.

2. Türleri
A) Vasıtalı Temsil
Kendisine yetki verilmis olan temsilci, hukuki islemi yaparken üçüncü kisiye onu baskasının
“adına” yapmakta olduğunu söylemez ise burada vasıtalı temsil söz konusu olur.
Örnek: Samsun’daki memur, Ankara’daki arkadasına kendisine uygun bir ev kiralaması için
temsil yetkisi vermistir. Ankara’daki arkadası bu yetkisine dayanarak bir ev kiralar ve bu evi
arkadası adına kiraladığını ev sahibine söylemez ise bu sözlesmeden doğan haklar ve borçlar
temsilciye ait olur. Bu kisi daha sonra söz konusu bu hak ve borcu temsil olunana devreder
kira sözlesmesinin hükümleri ancak bu devirden sonra temsil olunana geçmis olur.
B) Vasıtasız Temsil
Bu temsil türünde ise, kendisine yetki verilmis olan temsilcinin yapmıs olduğu hukuki islemin
hüküm ve sonuçları, yani bütün hak ve borçlar islemin yapıldığı andan itibaren, doğrudan
doğruya “temsil olunana” ait olur. Temsilci bu islemden hiçbir hak kazanmadığı gibi, hiçbir
borç altına da girmez. Đslemin hükümlerinin bastan itibaren temsil olunana ait olması
dolayısıyladır ki, bu tür temsil doğrudan doğruya temsil de denilmektedir.
Vasıtasız temsilin söz konusu olabilmesi için, baslıca iki sartın gerçeklesmesi gereklidir;
1. Temsil Yetkisinin Bulunması
Vasıtasız temsilin birinci sartı, temsilcinin temsil yetkisine sahip bulunmasıdır. Temsilcinin
temsil yetkisi ya kanundan ya da temsil olunanın iradesinden doğmus olabilir. Gerçekten,
velayet altındaki küçükler ile kısıtlanmıs olanları temsil eden kimselerin, yani “veli” ve
“vasi”lerin temsil yetkileri doğrudan doğruya “kanundan” doğmaktadır.
2. Temsil Olunanın Adına Hareket Etme
Vasıtasız temsil yetkisine sahip olabilmesi için, temsilcinin temsil yetkisine sahip bulunması
yeterli değildir; onun ayrıca “temsil olunanın adına hareket etmesi” de gereklidir. O halde
temsilci, hukuki islemi yaparken bunu kendi adına değil, baskasının adına yaptığını, yani
kendisinin temsilci sıfatıyla hareket etmekte olduğunu karsısındaki üçüncü kisiye
bildirecektir. Ancak bu kuralında bazı istisnaları vardır;
Bu istisnalardan birincisi, üçüncü kisinin kendisiyle hukuki islemi yapılmakta olan
kimsenin temsilci olduğunu hal ve durum dan çıkarabilmesidir.
Örnek: Tacir ile bir firmanın arasına “seyyar tüccar memuru” arasında yapılan sözlesme.
Bu istisnalardan ikincisi ise, hukuki islemin temsilci veya temsil olunandan biri ile
yapılmasının üçüncü kisi için önemli olmaması halidir.
Örnek: Bir hizmetlinin bedelini ödeyerek amiri için bir sise mürekkep alması.
Temsilci, baskasının adına ve hesabına hukuki islemler yaparken temsil olunanın iradesini
değil, bizzat kendi iradesini açıklar, ki bu onu haberciden ayırır; zira haberci ( ulak), bir
hukuki islem yapılarken bir tarafın irade açıklamasını diğer tarafa ileten kimsedir.
C) Yetkili Temsil
Temsilciye baskasının adına ve hesabına hukuki islemler yapabilme yetkisi verilmisse yetkili
temsil, verilmemisse yetkisiz temsilden söz edilir.
1) Temsil Yetkisi
a) Kavram
Temsil yetkisi, baskasının adına ve hesabına hukuki bir islem yapabilmek hususunda
temsilciye verilmis olan izindir. Temsil yetkisi ya “kanun” dan ya da temsil olunanın
“irade”sinden doğabilir. Yetki kanundan doğmakta ise, buna kanuni temsil; iradeden
doğmakta ise, ona iradi temsil deriz.
Kanundan doğan temsil yetkisine örnek olarak “veli” ve “vasi”lerin temsil yetkilerini
gösterebiliriz.
Đradi temsil “tek taraflı bir hukuki islemdir”. Temsilcinin, bu yetkiyi kabul ettiğini
bildirmesin, hatta kendisine y6etki verildiğinden haberdar olmasına dahi ihtiyaç yoktur, ki bu,
“temsili” vekaletten ayıran en önemli özelliktir.
b) Sekil
Borçlar Kanunumuzda bu açıklamanın belli bir sekilde yapılacağı konusunda herhangi bir
hüküm yoktur. Bu itibarladır ki, temsil yetkisi sekilsizce verilebilir. Bununla beraber
uygulamada, örneğin bankalarda temsilciden yetkisini gösteren bir belge aranmaktadır. Keza
tapuda yapılacak islemlerde de temsil yetkisini yazılı, hatta noterlikçe resen düzenlenmis
resmi bir belgeyle kanıtlanması gerekmektedir. Temsilcini temsil yetkinsi kanıtlayan bu
belgeye “salâhiyet name” veya “yetki belgesi” denir.
c) Kapsamı
Temsil yetkisinin kapsamı çesitli bakımlardan sınırlandırılmıs olabilir. Temsil yetkisi her
seyden önce süre bakımından sınırlandırılabilir, yani “belli bir süre” için verilebilir.
Diğer taraftan, temsil yetkisinin kisi bakımından sınırlandırılması da mümkündür. Baska bir
deyisle, temsil yetki ancak “belli kisiler ile” hukuki islemler yapmak üzere verilebilir.
Nihayet temsil yetkisi konu bakımından da sınırlandırılmıs bulunabilir. Örneğin temsil yetkisi
“belli bir veya birkaç hukuki islem” yapmak üzere verilmis olabilir ki buna özel ( hususi )
temsil yetkisi denir. Eğer temsil yetkisi, temsil olunana ait her türlü islerin görülmesi için
verilmisse, buna da genel ( umumi ) temsil yetkisi adı verilir
2) Temsil Yetkisinin Sona Ermesi
a) Sona Erme Sebepleri
Temsil yetkisi çesitli sebeplerle sona erebilir. Gerçekten yetki, belli bir hukuki islemin
yapılması için verilmisse, bu islemin yapılması ile son bulur. Aynı sekilde, belli bir süre için
verilmis olan temsil yetkisi, bu sürenin geçmesi ile son bulur. Temsil yetkisini sona erdiren
bir baska hâl, temsilcinin veya temsil olunanın ölümüdür.Nihayet temsil yetkisine son veren
bir diğer sebep de, temsil olunanın evvelce vermis olduğu yetkiyi geri alması, yani temsilcini
görevine son vermesidir.
b) Sona Ermenin Sonuçları
Temsil yetkisinin sona ermesinin doğuracağı sonuçları, sona ermenin temsilci veya üçüncü
kisilerce bilinip bilinmemesine ve yetkinin daha önce üçüncü kisilere bildirilmis olup
olmamasına göre ayrı ayrı incelenir.
Temsilci, yetkisinin sona ermis olduğunu bilmiyorsa, bunu öğrendiği ana kadar yapmıs
olduğu hukuki islemler temsil olunanı veya onun haleflerini bağlar. Fakat, üçüncü kisiler
yetkinin sona ermis olduğunu biliyorlarsa, yani iyi niyetli değillerse, yapılan hukuki islem
temsil olunanı veya haleflerini bağlamaz.
Temsil yetkisi daha önce ilan ve sair suretlerle üçüncü kisilere bildirilmis bulunuyorsa, geri
alınmıs olduğunun da aynı sekilde onlara bildirilmesi gerekir. Bildirilmediği takdirde,
yetkinin geri alınmıs olması iyi niyetli, yani bunu bilmeyen veya bilmesi de gerekmeyen
üçüncü kisilere karsı hiçbir hüküm doğurmaz.
Görüldüğü üzere kanun bu halde “iyi niyetli” üçüncü kisileri korumaktadır.
D) Yetkisiz Temsil
1) Kavram
Bir kimsenin hiçbir yetkiye sahip olmaksızın veya sahip olduğu yetkiyi asarak bir baskasının
adına ve hesabına hukuki islemler yapması demektir.
Örnek: Bir memurun gayet ucuz bulduğu dolmakalemlerden bir tane de arkadası için satın
alması.
2) Hükümler
Sözde temsilcinin temsil olunan adına ve hesabına yapmıs olduğu hukuki islem, temsil
olunanı bağlamaz, yani bu islemden doğan haklar ve borçlar temsil olunana ait olmazlar. Bu
islemin temsil olunan hakkında hüküm ifade edebilmesi, yani hak ve borçların ona ait
olabilmesi için, temsil olunanın yapılmıs olan islemi tasvip etmesi ( uygun bulması ) , yani
onam ( icazet ) vermesi gerekir.
Onam sekle bağlı olmayan sözde temsilciye yapılan yek yanlı bir irade açıklamasıdır. Temsil
olunan onam verdiği takdirde, yapılmıs olan hukuki islem aynen yetkili bir temsilcinin
yapmıs olduğu bir islem gibi yapıldığı andan itibaren temsil olunanı bağlar.
Uyarı: Asağıda ismi yazılı olan konu sınava dahil olup Borçlar Hukuku kitabında 77- 85
arasındadır.
Bu konuyu da hazırlayacaktım ama ne yazık ki zaman kalmadı
Tüm arkadaslara sınavlarda basarılar…
Đkinci Ayırım
HAKSIZ FĐĐLERDEN DOĞAN BORÇ
ĐLSKĐLERĐ
BORÇLAR HUKUKU DERS NOTLARI
VĐZE SONRASI
Kusursuz Sorumluluk
I. Kavram
Niteliği itibariyle tehlike yaratan bir girisimde bulunan kimse, kusurlu olmasa dahi girisimin
sebep olduğu zarardan sorumlu olduğu zarardan sorumlu tutulmalıdır. Bu sorumluluk türüne
mahiyetine uyacak biçimde tehlike sorumluluğu denmektedir.
Öte yandan bazı hallerde hakkaniyet, bir kimsenin kusuru olmasa bile doğmus olan zarardan
sorumlu tutulmasını gerektirmektedir ki, bu tür sorumluluğa da hakkaniyet sorumluluğu
denilmektedir.
Kusura dayanan genel sorumluluğun yanında objektif sorumluluk veya sebep sorumluluğu
seklinde isimlendirilen kusura dayanmayan ( kusursuz ) sorumluluk türünün de özel olarak
kabul edilmis olmasında yukarıda açıkladığımız tehlike ve hakkaniyet sorumluluğunun da
büyük etkisi olmustur.
II. Kusursuz Sorumluluk Halleri
A) Ayırt etme gücünden yoksun olanların sorumluluğu
Ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun olanlar fiil ehliyetine sahip değillerdir. Bu itibarla
bu kisilerin, fiil ehliyetine giren hukuki islem ehliyeti, tasarruf ehliyeti, dava ehliyeti ve
özellikle haksız fiillerden sorumlu olma ehliyeti de yoktur.
Ancak, ayırt etme gücünden yoksun olması sebebiyle zarar verenin doğan zarardan sorumlu
tutulamaması, bazı hallerde hakkaniyete ters düsebilir, hak duygusuyla bağdasmayabilir. Đste
böyle durumlarda hakkaniyet sorumluluğu ayırt etme gücünden yoksun olan kisiyi verdiği
zararı gidermekle yükümlü tutmayı gerektirmektedir.
Ayırt etme gücünü geçici olarak kaybetmis olanlar, bu durumda iken haksız fiilleriyle vermis
oldukları zararlardan sorumludurlar, bu sebeple de zararları gidermekle yükümlüdürler.
Ancak ayırt etme gücünü kaybeden kisi bu duruma kendi kusuruyla düsmediğini ( içkisine
uyusturucu ilaç koyulması, tehdit vb,) ispat ederse, sorumluluktan kurtulur.
B) Baskasını çalıstıranların sorumluluğu
Baskalarını istihdam eden ( çalıstıran ) kimse, emrinde çalıstırdığı kimselerin ve amelesinin
hizmetlerini ifa ettikleri esnada yaptıkları zarardan sorumludur. Öyle ki böyle bir zararın
doğmaması için hal ve maslahatın icap ettiği bütün dikkat ve itinada bulunduğunu yahut
dikkat ve itinada bulunmus olsa bile olayın doğumuna engel olamayacağını ispat ederse
sorumlu olmaz. Bununu dısında, zarar, çalısanın çalıstıranın isini görürken verilmis olmalıdır.


O halde zarar ile hizmetin ifası ( isin görülmesi ) arasında yakın bir iliski bulunmalıdır. Bu
sart fonksiyonel bağlılık olarak ortaya çıkmaktadır.
Bununla beraber, Borçlar Kanunumuz baskasını çalıstırana iki halde sorumluluktan kurtulma
imkanının tanımaktadır.
1. Çalıstıranın zararın doğmaması için hal ve sartları gerektirdiği bütün dikkat ve özeni
göstermis olması.
2. Hal ve sartların gerektirdiği bütün dikkat ve özeni göstermis olsaydı bile zararın
doğmasını önleyemeyeceğini ispat etmesidir.
Çalıstıran bu kosullardan birini ispat ederse kurtulur buna “kurtulus beyyinesi” denir.
C) Hayvan bulunduranların sorumluluğu
Bir hayvan tarafından yapılan zararı o hayvan kimin idaresinde ise o kimse hal ve maslahatın
( durumun ) icap ettiği bütün dikkat ve itinayı yaptığını yahut bu dikkat ve itinada bulunmus
olsa bile zararın doğmasına engel olamayacağını ispat etmedikçe tazmine mecburdur.
Hayvan bulunduran kimse deyimiyle kastedilen, “hayvanın muhafazasında, gözetiminde,
bakım ve kullanılmasın da karar yetkisine sahip olan sahıstır”.
Hayvan bulunduranın mutlaka da hayvanın maliki olması sart değildir. Hayvanı kendi
hakimiyeti, altında tutan kiracı veya intifa ya da rehin hakkı sahibi ve hatta hayvanı çalmıs
olan hırsız bile “hayvan bulunduran” sayılır.
Sorumluluktan kurtulma sartları baskasını çalıstıranların sorumluluktan kurtulma sartlarıyla
aynı.
D) Bina ve diğer yapı eseri maliklerinin sorumluluğu
Bir bina veya imal olunan herhangi bir seyin maliki, o seyin fena yapılmasından yahut
muhafazadaki kusurundan dolayı sorumludur.
Maddede geçen “imal olunan sey” deyimiyle imal olunan herhangi bir sey değil, sabit,
toprağa doğrudan doğruya veya dolayısıyla bağlı, insan tarafından imal edilmis seyler, kısaca
“yapılar” “muhafazadaki kusur” deyimiyle ise bakım eksiği ifade edilmek istenmektedir.
Bina ve diğer yapı eserinin maliki, bina ve diğer yapı eserinin yapılısındaki bozukluk ve
bakımındaki eksiklik yüzünden uğradığı zararlardan sorumlu tutulacaktır.
E) Araç isletenin sorumluluğu
Üçüncü Ayırım
Sebepsiz Zenginlesmeden Doğan Borç Đliskileri
Sebepsiz Zenginlesme
I. Kavram
Bir kimsenin mal varlığının haklı bir sebep olmaksızın diğer bir kimsenin mal varlığı aleyhine
çoğalması ( zenginlesmesi ) demektir.
II. Sartları
A) Zenginlesme
Sebepsiz zenginlesmeden söz edebilmek için, her seyden önce bir tarafın mal varlığında bir
zenginlesme ( çoğalma ) meydana gelmis olmalıdır. Yahut mal varlığının eksilmemesi yani
mal varlığından çıkması gereken bir kıymetin çıkmaması seklinde de olabilir
B) Fakirlesme
Bir tarafın mal varlığındaki zenginlesme, diğer tarafın malvarlığının aleyhine olarak
gerçeklesmeli, yani bir tarafın malvarlığı zenginlesirken diğer tarafın malvarlığı o oranda
fakirlesmis olmalıdır.
C) Đlliyet Bağı
Bir tarafın malvarlığında meydana gelen zenginlesme ile diğer tarafın malvarlığında meydana
gelen fakirlesme arasında bir illiyet ( nedensellik ) bağı bulunmalıdır. Baska bir deyisle bir
malvarlığında ki çoğalma diğer malvarlığındaki eksilmeden meydana gelmis olmalıdır.
D) Haklı bir sebebin bulunmaması
Sebepsiz zenginlesmenin söz konusu olabilmesi için gerekli olan son sart, bir malvarlığında
diğerinin aleyhine olarak gerçeklesmis olan zenginlesmenin haklı bir sebebe dayanmamasıdır.
Baska bir deyisle zenginlesme haklı bir sebebe dayanıyorsa burada sebepsiz zenginlesmeden
söz edemeyiz.
III. Hükümleri
A) Geriverme Borcu
Yukarıda sartlarını kısaca açıkladığımız sebepsiz zenginlesmeden zenginlesen için doğan
borç, geri verme ( iade ) borcudur. Borçlar kanunumuz bunu “Haklı bir sebep olmaksızın
baskasının zararına mal edine kimse, on geri vermeye mecburdur” demek suretiyle
belirtmistir.
Geriverme borcunun kapsamı, sebepsiz zenginlesen kimsenin iyi niyetli olup olmamasına
göre değisir. Gerçekten, zenginlesen kimse iyi niyetli ise, yani malvarlığında gerçeklesen
zenginlesmeyi geri vereceğini bilmiyor veya bilmesi gerekmiyorsa, geri verme anında elinde
kalmıs olan miktarı vermekle borcunda kurtulur, daha önce elinden çıkmıs olan kısmı geri
vermekle yükümlü değildir
Buna karsılık zenginlesen kimse iyi niyetli değil ise malvarlığında gerçeklesen çoğalmayı
tamamen geri vermekle yükümlüdür. Aynen geri vermenin mümkün olduğu durumlarda,
zenginlesme para olarak geri verilir.




B) Masrafların Ödenmesi
Sebepsiz zenginlesen taraf, sebepsiz olarak malvarlığına katılmıs bulunan sey için bir takım
masraflar yapmıs olabilir. Borçlar Kanunu bu kisiye yapmıs olduğu masrafları isteme hakkını
tanımaktadır. Ancak bu hak kisini iyi niyetli olup olmamasına göre değismektedir.
Kisi iyi niyetli ise yaptığı zorunlu ve faydalı masrafların hepsinin ödenmesini isteyebilir.
Buna karsılık yaptığı lüks masrafları isteme hakkı yoktur. Ancak bunu esyaya zarar vermeden
söküp alabilir. Ancak, fakirlesen kisi sökülmek istenen eklemlerin bedelini ödeyeceğini
bildirerek sökülüp alınmasını önleyebilir.
Zenginlesen kisi iyi niyetli değilse, sadece yaptığı zorunlu masrafları ile geri verme
zamanında seyde meydana gelen fazlalık oranında faydalı masrafları isteyebilir.
Zorunlu Masraflar: Seyin varlığını ve değerini korumak için yapılması gerekli olan
harcamalardır.
Faydalı Masraflar: Seyin değerini ve verimini arttırmak için yapılan harcamalardır.
Lüks Masraflar: Bu iki masraf dısında kalan ve zenginlesenin kendi zevkine göre seyin
güzellesmesi için yapılmıs olan harcamalardır.
Sebepsiz zenginlesmede geri verme, fakirlesen tarafın zenginlesene karsı açacağı bir davayla
sağlanır; bu davaya sebepsiz zenginlesme davası denir. Bu dava bir ve on yıllık zaman asımı
sürelerini tâbidir.
Đkinci Bölüm
BORÇ ĐLĐSKĐSĐNĐN HÜKÜMLERĐ
Birinci Ayırım
Borçların Đfa Edilmesi
1. Borcun Đfası
I. Kavram
Đfa, bor iliskisinin konusu olan edimin borçlu tarafından alacaklıya karsı yerine getirilmesi ve
böylece borç iliskisinin sona erdirilmesidir. Đfa her borç iliskisinin amacıdır.
Đfanın konusu, borcun konusunun aynı olmalıdır. Baska bir deyisle borçlu, borç iliskisinden
doğan edimi ne ise, aynen onu ifa etmelidir.
Eğer borcun tamamı muaccel ( vadesi gelmis ) olmussa, tamamının ifa edilmesi gerekir;
alacaklı kısmi ifayı kabul etmek zorunda değildir., dillerse kabul edebilir. Bu durumda kısmi
ifa, alacağın sadece ifa edilen kısmını sona erdirir.
Đfanın hüküm ifade edebilmesi için, borçlunun yüklendiği edimini belirlenen “yer” ve
“zaman”da yerine getirmesi gerekir.
II. Đfa Yeri
Đfa yeri, borcun ifa edilmesi gereken yerdir. Đfa yeri her seyden önce bizzat taraflarca
belirlenmis olabilir. Bu, açık olabileceği gibi örtülü de olabilir. Borçlar Kanunumuz taraflar
arasındaki anlasmazlık olasılığına karsılığına karsı 73. maddesine ifa yerini 3 bent halinde
belirtmistir;
1) Para borçları, ödeme zamanında alacaklının yerlesim yerinin bulunduğu yerde
ifa olur.
Para borçları kaideten “nakit olarak” ve “memleket parası” ile ödenir. O halde para borcunun
“çek ile” veya “alacaklının bankadaki hesabına para yatırılması” suretiyle ödenmesi, ancak
alacaklının bunu kabul etmesi sartıyla ifa sayılır.
Para borçlarının ifa yeri ile ilgili kuralın bir takım istisnaları da vardır. Bunlardan en önemlisi
“kıymetli evrak” da görülür. Gerçekten bir kıymetli evrak bazen “görüldüğünde” veya
“ibrazında tediye” kaydını içerir. Đste bu durumda borçlu, borcunu alacaklının yerlesim yerine
götürmez, aksine alacaklı borçluya gelerek senedi ibraz etmek suretiyle ifayı istemek
zorundadır.
2) Belli bir seyin teslimi borcu, o seyin sözlesme yapılırken bulunduğu yerde ifa
olur.
Burada “belli bir sey”den maksat “ferdiyle belli bir sey”, yani özel nitelikleri ile ( adı
numarası vs. ) belli edilmis bir seydir. Örneğin “yasemin” adlı yarıs atı, ressam Çallı’nın su
isimli tablosu, sasi numarası 125432 olan Mercedes marka otomobil ferdiyle belli seyler, yani
parça borcudur.
3) Diğer borçlar, yani yapmak, yapmamak ( kaçınmak ) ve nev’iyle belli bir seyin
borçları ( cins borçları ) doğdukları anda borçlunun yerlesim yerinin bulunduğu
yerde ifa edilir.
Nev’iyle belli bir sey, özel nitelikleri ile değil, sadece cins olarak belirtilmis olan seydir ki,
bunlar çoğunlukla “misli bir sey” yani ölçülebilen, tartılabilen, sayılabilen ve yerine yenisi
koyulabilen seylerdir; örneğin pamuk, üzüm, kömür, zeytinyağı, pirinç, portakal vs. gibi
III. Đfa Zamanı
Đfa zamanı borcun ifa edilmesi gereken andır. Kural olarak her borç doğduğu andan muaccel
olur ve hemen ifası istenebilir. Çesitli yollarla belli bir süreye bağlanmıs olan, yani ifa zamanı
henüz gelmemis bulunan borçlara müeccel borç denir ki, bu süre geçmeden, yani borç
muaccel olmadan borcun ifası alacaklı tarafından istenemez.
Vade olarak bir ayın bası veya sonu belirlenmise, bundan ayın birinci ve sonuncu günü
anlasılır. Ayın ortası belirlenmisse, bundan da ayın on besi anlasılır.
Vade Pazar ve kanunen tatil olan bir güne rastlarsa, kendiliğinden bu günü izleyen ve tatil
olmayan ilk güne geçer.
Borçlu borcunu “vaktinden önce ifa” edebilir, fakat borcunu vaktinden önce ifa etmesinden
dolayı borçtan bir indirim yapılmasını isteyemez.


IV. Đfanın Konusu
Đfanın konusu, yani borçlunun neyi ifa etmekle yükümlü olduğu, taraflar arasında mevcut borç
iliskisi esas alınarak tespit edilir. Borçlu bu iliskide ne vereceğini, ne yapacağını veya neyi
yapmaktan kaçınacağını üstlenmisse, onu ifa etmekle yükümlüdür. Borçlu üstlendiği edimden
baska bir edimi ifa ederse, kural olarak ifa yükümlülüğünü yerine getirmis olmayacağı gibi,
bu davranısı bir tür borca aykırılık olusturur.
Maddi edimlerin konusunu olusturan borçlar “parça borcu” ve “cins borcu” olmak üzere iki
türden ibarettir.
V. Kısmi Đfa
Borçlu, muaccel olmus bulunan borcu kısmen ifa ederek borcundan kurtulamaz. Nitekim
Borçlar Kanununa göre, borcun miktarı belirli ve tamamı muaccel ise, alacaklı kısmen yapılan
ifayı reddedebilir. Alacaklı, kısmen ifayı kabul ederse, borçlu borçtan kabullendiği kısmi ifa
etmekten kaçınamaz.
Kısmi ifanın söz konusu olabilmesi için, borçlanılmıs olan edimin bölünebilen edim olması
sarttır.
VI. Đki Tarafa Borç Yükleyen Sözlesmelerde Đfa
Satıs, kira, hizmet gibi sözlesmeler iki tarafa da borç yükleyen sözlesmelerdir. Bu
sözlesmelerde her iki taraf, hem borçlu hem de alacaklı durumundadır ve tarafların edimleri
karsılıklı olarak değisilmektedir.
Taraflardan birinin önceden ifada bulunma yükümlülüğü yoksa, her iki taraf edimlerini aynı
anda ifa etmek zorundadır.
Aynı anda ifa zorunluluğunun söz konusu olduğu durumda alacaklı, kendi edimini ifa
etmemis veya ifa önerisinde bulunmamıs olduğu halde borçluda edimini ifa etmesini isterse,
borçlu ona karsı “ödemezlik defini” ileri sürebilir. Bu defiyle borçlu borcundan kurulmus
olmaz, zira ödemezlik defi ifayı geciktiren bir defidir.
2. Alacaklının Direnimi ( Temerrüdü )
I. Kavram
Alacaklının direnimi, alacaklının ifaya katılmaktan ve özellikle borçlu tarafından kendisine
gereği gibi, tam ve doğru olarak sunulan edimi kabulden veya edimin ifasına iliskin hazırlık
fiillerini yapmaktan haklı bir sebep olmaksızın kaçınmasıdır.
II. Sartları
A) Borçlunun ifayı önermis olması
Alacaklının direnime düsmüs sayılabilmesi için, borçlu yüklendiği edimi ifa amacıyla borç
iliskisine uygun biçimde sunmus olmalıdır. Bundan maksat, yapılacak verilecek sey gerek
miktar ve nitelik, gerek ifa zamanı ve yeri bakımından sözlesmeye uygun biçimde sunulmus
olmalı ve kural olarak bu sunulmus borcun tamamını, varsa faiz ve sair giderleri içermelidir.
B) Alacaklının ifa önerisini reddetmesi
Alacaklının direnime düsmüs sayılması için, kendisine borçlu tarafından usulüne uygun
biçimde yapılmıs bulunan ifa önerisini, kabulden kaçınmasını haklı gösterecek hiçbir sebep
olmadığı halde reddetmis olması gereklidir.
III. Sonuçları
A) Seyi tevdi etme hakkı
Borçlar Kanunu borçluya borçlandığı seyi tevdi etmek suretiyle borçtan kurtulma hakkını
tanımıstır. Buna göre borçlu, konusu verme olan edimini bir yere tevdi etmek suretiyle
borcundan kurtulabilir.
B) Seyi satarak bedelini tevdi etme hakkı
Borcun konusu olan seyin mahiyeti veya isin türlü tevdie imkan vermiyorsa veya verilecek
sey bozulmaya uğrayabilecek nitelikteyse ya da saklanması büyük masraf gerektirecekse
borçlu alacaklıya uyarıda bulunduktan sonra bu seyi hakimin izniyle açık arttırma suretiyle
sattırarak bedelini tevdi edebilir.
C) Sözlesmeden dönme hakkı
Borcun konusu bir seyin teslimi değilse, yani borç bir verme borcu olmayıp bir yapma borcu
ise, borcun tevdi edilmesi mümkün olmadığından, kanun koyucu borçluya sözlesmeden
dönme hakkı tanımıstır.
Đkinci Ayırım
BORÇLARIN ĐFA EDĐLMEMESĐNĐN SONUÇLARI
1. Borcun Đfa Edilmemesi
I. Kavram
Borcun ifa edilmemesi, borçlunun, yüklenmis ( taahhüt etmis ) olduğu edimi hiç veya gereği
gibi yerine getirmemesi veya ifasının gecikmis olması demektir. Borca aykırılık, genis
anlamda borcun ifa edilmemesi demektir.
Borca aykırılık baslıca üç halden dolayı söz konusu olabilir.
A) Kusurlu imkansızlık – Hiç ifa etmeme
Borçlu, her seyden önce edimini kendi kusuruyla imkansızlastırmıs olduğu için ifada
bulunamaz. Buna zoraki kusurlu imkansızlık deriz. Örneğin; antika porselen bir vazoyu
satmıs olan satıcı, onu alıcıya teslim etmeden önce elinden düsürerek kırarsa, edim kendi
kusuruyla imkansızlastığından vazoyu teslim etme borcunu ifa edemez. Buna karsılık, edim
borçlunun kusuruna dayanmayan bir sebeple, örneğin “beklenmedik hâl” veya “mücbir
sebep” yahut “alacaklının kusuru” dolayısıyla imkansızlasmıs ve borçlu da bu yüzden
borcunu yerine getirememis ise, bu duru borca aykırılık değildir. Bu durumda kusursuz
imkansızlık olduğundan borçlu borcundan kurtulmus olur.
B) Gereği gibi ifa etmeme
Borçlu, borcunu yerine getirmis olmakla beraber, yapılan ifa “gereği gibi” değilse, yani
miktar, yer ve vasıf olarak sözlesmeye uymayan bir ifa ( kötü ifa ) ise, bu da genis anlamda
ifa etmeme, yani bir borca aykırılık halidir. Örnek: Borçlunun son kullanma tarihi geçmis
olan gıda maddesini teslim etmisse, burada kötü ifa söz konusudur.
C) Borçlunun direnimi
Đleri ki bölümde değinilecektir.
II. Sonuçları
A) Aynen Đfa
Borcun konusu verme edimi ise, alacaklı borçludan edimini aynen yerine getirmesini istemek
hakkına sahiptir. Borçlu alacaklının istemde bulunmasına rağmen borcunu yerine getirmezse,
bu durumda alacaklı borçluya karsı bir ifa davası açabilir.
B) Tazminat
Borcun ifa edilmemesinin her üç halinde de, yani hem kusurlu imkansızlık, hem kötü hem de
borçlunun direniminde alacaklı borçludan tazminat ( giderim ) isteyebilir.Zaten kusurlu
imkansızlık halinde borcu aynen ifasını istemek mümkün değildir.
C) Sözlesmeden Dönme
Alacaklının gecikmis olarak aynen ifa veya tazminat isteme yollarından birine gitmeyerek
sözlesmeden dönem yoluna gitmesi de mümkündür. Ancak bu yol Borçlar Kanununda sadece
iki tarafa borç yükleyen sözlesmelerde borçlunun direnimi hali için açıkça tanınmıstır.
Borçlunun Direnimi ( Temerrüdü )
I. Kavram
Borçlunun direnimi, halen ifası mümkün olan muaccel bir borcun borçlu tarafından
alacaklının uyarmasına karsın, zamanında ifa edilmemesi, yani borcun ifasında gecikilmis
olmasıdır.
II. Sartları
A) Borcun Muaccel Olması
Borçlunun direniminin ilk sartı, borcun muaccel olmasıdır.
Borcun muaccel olması, borçlu tarafından ifa edilmesinin gerekli bulunduğu, aynı zamanda,
alacaklının da borçludan ifayı talep ve dav edebileceği anın gelmis olması demektir.
B) Uyarı ( Đhtar )
1) Kural
Borçlunun direniminin söz konusu olabilmesi için, borcun muaccel olması yeterli değildir.
Bundan baska, alacaklının borcun ifa edilmesi istemiyle borçluya uyarıda bulunması da
gereklidir. Ancak bu iki sart bir arada gerçeklestiği takdirdedir ki borçlu direnim haline
sokulmus olur.
2) Uyarıya gerek olmayan haller
a) Đfa gününün taraflarca birlikte belirlenmis olması
Eğer taraflar borcun ifa edileceği günü ( vadeyi ) beraberce kararlastırmıs ( belirlemis ) iseler,
salt bu günün gelmesiyle borçlu o anda direnim haline girmis olur, alacaklının ayrıca bir
uyarıda bulunmasına gerek yoktur.
b) Đfa gününün bir bildirimle ( ihbarla ) belirleme hakkının
taraflardan birine bırakılmıs olması
Bildirim ( ihbar), varması gerekli tak yanlı bir irade açıklaması olup kural olarak her hangi bir
sekle bağlı değildir.
c) Uyarının faydasız görünmesi
Borçlunun hal ve davranıslarından uyarının faydasız olduğu anlasılmakta ise uyarıya gerek
olmaksızın borçlunun direnime düsmüs olacağı sonucuna varılabilir. Örneğin; borçlunun
borcunu ifa etmeyeceğini bildirmesi, uyarının kendisine ulasmasına engel olmak üzere bir
takım kötü niyetli davranıslara girismis bulunması gibi hallerde ona yapılacak bir uyarı etkisiz
kalacaktır.
Öyleyse bu gibi hallerde borçlunun, uyarılmasına gerek kalmaksızın direnime düsmüs olacağı
kabul edilir.